U humbula mbingano ine wa vha u sina vhana khayo uya nga ha mvelele ya tshi Xhosa

Tenjiwe Tutu vha amba nga ha tshenzhemo yavho ya u maliwa, vha sa khou vha na vhana sa mufumakadzi wa mu Xhosa vha tshi khou sasaladziwa nga muṱa.

Nne kana ene?

©Eric Miller

Munna wanga ovha a munna asa dini na luthihi. O vha atshi amba na nṋe zwavhuḓi nahone o dzika vhukuma. Fhedzi musi minwaha i tshi khou ḓi ya ri sina vhana, muṱa wa hawe , nga maanḓa mmeawe , vha thoma uvha na tshiṱuhu kha nṋe. Vha tshi mmbidza mbongola. Ni avhona, kha ḽa Transkei ri pana mbongola nṋa, dzo vhambelana , uri dzi lime.

Kholomo dzo vha dzi tshi nga vhafumakadzi, dzi ḓisa vhana, mbongola ndi dza u shuma mishumo i konḓaho, u lima na u hwala mafagi a maḓi kana dzi khuni ubva ḓakani. Mazwale wanga vho mmbambedza na mbongola ngauri athi na vhana. Ndo vha ndo sinyuwa vhukuma ndi tshi khou ṱoḓa na u ṱuwa munna wanga ari , 'ni songo vhilaela.

Asi riṋe fhedzi ri sinaho vhana, na vhanwe vhathu vhahulwane a vha na vhana, nahone vha kha ḓi vha vhoṱhe. Ro malana na hone ri ḓo dzula roṱhe u swika ri tshi fa.' Muṱa wa hawe wo vha u tshi khou ṱoḓa vhana vhanzhi kha riṋe ene ovha asina ndavha na zwo zwine vha amba.

Na musi arali ndi tshi wana ho ḓala nga vhathu, vha ḓo amba nga nḓila ine vha khou ṱoḓa u nbvisela ngayo nnḓa. Vha dovholola, 'ha zwine vhanwe vhafumakadzi vha vha zwone, ndi mbongola.' Zwo vha zwi tshi khou mbulaha. Ndo vha ndi sa ḓivhi uri kana ndi nṋe kana ndi munna wanga asa khou bebaho naa?.

Mbumbelo yo shelwaho mulimo

©Eric Miller

Ha swika he nda iswa kha dokotela, ari munna wanga hana vhuthada nṋe ndi nṋe ane mbumbelo yanga ina mashika yo shelwa mulimo. Zwa ita uri vhoṱhe vha tende uri ndi nṋe asa bebiho. Nda sia Mzwandile ndi songo muvhudza, nga murahu ha minwaha ya rathi ro malana. Ndo mupfela nga maanḓa vhuṱungu ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa uri atshile o vhofholowa.

Ndo vha ndi tshi khou mufhedzela tshifhinga ngauri ndi nga si kone u mubebela vhana, nda humbula uri uḓo ṱoḓa munwe mufumakadzi a mumala. Nda ya Cape Town. Ro vha ri sa khou amba nga hetsho tshifhinga. Fhedzi nga tshinwe tshifhinga, musi ndi tshi khou tea uya hayani Eastern Cape, nda pfa hu tshi pfi o vha a tshi khou vhudzisa vha muṱa wanga uri ndi ḓo vhuya lini ngauri u khou ṱoḓa u mmbona. Nda zwiḓivha uri u kha ḓi mpfuna.

Musi ndi tshi muvhona, zwo pfisa vhuṱungu o lila na u lila. Ari kha nṋe ha tendi kha zwauri nṋe athi wavhuḓi kha e, o vha ono mala munwe muthu, mufumakadzi we avha ana vhana vhavhili kha mbingano yawe ya murahu, ari u khou u muṱala. Nga hetsho tshifhinga vho malume anga vho mbudza uri mabammbiri a ṱhalano ono bva fhedzi nṋe ndo vha ndi saathu ya u a dzhia, ngauri ndo vha ndi siho hayani.

Ndi kha ḓi tenda uri arali muṱa houḽa u songo tou mpfarisa zwi nwevho ndo vha ndi tshi ḓo vha ndi tshe ndo dzula na munna wanga. Ndo mangala uri ndi ngani ri songo vha na vhana? Vhutshilo hashu ho vha hu tshi ḓo vha ha vhuḓi.' Na kha munwe mufumakadzi ha ngo vha na vhana. Ndi vhona unga ndi vhaloi, vha tshi khou itela uri asongo vha na vhana.