Oṱhe aya shavhela na hone akhombo vhukuma aya vhulaha. Nguluvhe dzine dza fhedza dzo kunda hovhu vhulwadze dzi ya fhedza dzi tshi kha ḓi vha na tshikhala tsha u kavhiwa hafhu.
Tsumbadwadze
Adzi tou vhonala unga dzi ṱanganisa na manwe malwadze, zwino zwa u ṱaha ha vhulwadze zwi fanela u thoma zwa ṱoliwa dzi laboratory. Hovhu vhulwadze vhu ya vhanga fever khulwane na ufa. Vho rabulasi nga mulayo vha fanela u ṱavhanya u ḓivhadza u ṱaha ha hovhu vhulwadze kha vha ḓivhi vha vhupo ha havho vhane vha ḓo ita dzi ṱhoḓuluso vha ya dzhia dzi tsumbo laborary.Tsumbo ya uri dzo kavhiwa i vhonala nga murahu ha maḓuvha maṱanu uya kha a ṱahe. Inwe tsumbo ine ya tou vhonala uya nga vha South African Pork Producers Organisation’s Pigs for Profit manual are:
U fhisa hu hulwane hune ha nga vha hone nga murahu ha uvha na tsumbadwadze.
Hu ya lovha nguluvhe nzhi zwi sina ndavha uri dzina minwaha mingana.
Nguluvhe dzi lovha nga u ṱavhanya, vhukati ha ḓuvha ḽithihi uya kha a 10 nga murahu ha musi yo thoma u lwala.
U ḓo kona u vhona nga nguluvhe i tshi dzula yo lala tshifhinga tshoṱhe.
Nḓevhe, milenzhe na thumbu zwi vha zwo no itisa zwinwe vho, ha vho vha na muvhala wa phephulu havha na zwithu zwine zwa bva kha maṱo kana ningo, u ṱanza, u tshuluwa kana u farea thumbuni.
U fema u vhavha na u dzulela u fema.
U balelwa u shumisa milenzhe ya phanḓa, na u balelwa u tou tshimbila. Na uvha na vhuṱungu kha thumbu. Dzine dza vha dzi na thumbu dza tsadzi vhana avha tshili vha ya lovha i tshi kha ḓi vha yo ḓi hwala.
Nguluvhe dzi Kavhiwa Hani?
Nguluvhe dzi kavhiwa nga kha mare, murundo na malofha a dzine dza vha dzo kavhiwa kana musi dzi tshi vha na vhukwamani na vhathu, zwishumiswa, dzi goloi na zwiambaro zwine zwa nga vha zwina vhulwadze.Dzi nga shatiwa na musi dzo lumiwa nga zwilumi zwine zwa vha naho.
U lafha
Hezwi azwi na mushonga. Na zwa u ṱhavhela u swika zwino azwiathu wanala kha ḽa Afrika Tshipembe. Musi u ṱaha ho no vhonala, dzoṱhe dzine dza vha dzo kavhiwa na dzine dza vha na mutakalo kha danga dzi ya laṱiwa dzoṱhe zwine zwa vhidziwa upfi “stamping out”.Vho rabualsi avha faneli u edzisa hezwi zwa “stamping out” nga vhone vhaṋe, ngauri zwi ṱoḓa u laṱiwa ha vhuḓi ha nguluvhe na u kona u kulumaga havhuḓi na ushumisa mishonga ya u kona u kulumaga. Tshitzhili tshi nga tshila fhethu lwa minwedzi arali ha sa laṱiwa zwavhuḓi.
Mabulasi ane avha uri o kavhiwa nga zwishumiswa afanela u ita uri zwi songo shavhela kha manwe mabulasi. Dzine dzo kavhiwa adzi faneli u iswa kha manwe mabulasi na luthihi hune ahu thu vhuya ha humbulelwa uri huna u ṱaha ha vhulwadze.
U Thivhela
Hu fanela uvha na u kona u langa u thivhela madanga uri hu sa sokou vha na u dzhena hu tshi bviwa, u fana na vhathu, zwishumiswa, dzi goloi, zwiḽiwa, zwiambaro zwishumiswa na nguluvhe dzine dza vha uri dzi khou lwala. Ha u bikela na malwaṱwa a ngadeni zwi fanela u bikiwa tshifhinga tshine tsha swika awara nthihi uri zwitzhili zwi fe zwoṱhe.Kha ḽa Afrika Tshipembe, huna u waniwa ha African Swine Fever control na u i langa kha ḽa Limpopo, Mpumalanga, North West na Kwa-Zulu Natal, hune vhulwadze vhu wanala kha nguluvhe dza ḓaka tshifhinga tshoṱhe. Zwine kha fhethu ho raliho huya kaliwa u tshimbila hu tshi khou shavhisa uri dzi nga ṱangana na vhulwadze hovhu kha shango dza sokou shatiwa.
Naho huna uri hezwi zwitzhili azwi shati vhathu, nguluvhe ine yavha uri inaho ai faneli u ḽiwa. Zwi ḓo ita uri ṋama ya hone isa ḓifhe zwa vha zwi tshi sia zwi songo tsha lugela u ḽiwa nga vhathu.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe