Dika
Dika ga se tše hlomamego gomme di ka gakantšhwa gabonolo le malwetši a mangwe, ka fao tšwelelo ya bolwetši e swanetše go tiišetšwa go laporathoring ya diteko. Bolwetši bjo gantši bo hlola phišo ya godimo le lehu. Balemi ka molao ba swanetše go bega pelaelo ye nngwe le ye nngwe ya go bolwetši bjo go ngaka ya bona ya diphoofolo goba teknešene ya maphelo a diphoofolo, yo a tla nyakišišago tabakgolo le go tšea dišupo go iša go laborothori go ya tshekatsheko.Maswao a go bontšha gore kolobe e ka ba e fetetšwe; gantši a hlabolla morago ga matšatši a mehlano go ya go senyane. Maswao a bonalago kudu, go ya ka puku ya African Pork Producers Organisation’s Pigs for Profit ke:
Phišo ya godimo yeo e tšwelelago mo matšatši a mmalwa pele ga dika tše dingwe.
Palo ya dikolobe tše di hwago.
Dikolobe di hwa ka pela, magareng ga letšatši le tee go ya go lesome ka morago ga go lwala
Dikolobe ga di nyake go ja
Lethargy, le dikolobe di robetše fase ka moka.
Ditsebe, maoto le ka fase ga mpa di fetoga mebala, di ba hubedu le purapura.
Seela mo mahlong le ka nkong, go hlatša, letšhologo goba go bipela.
Go hemela godimo kudu.
Bofokodi bja leoto, mathata a go sepela.
Bohloko mo mpeng.
Dikolobe tše di imilego di ntšha mpaka mo nakong ya go ima.
Dikolobe di hwetša bjang malwetši?
Dikolobe di hlaselwa ke malwetši ge di kopane kopana le mare, mabotlo, goba madi a dikolobe tše fetetšwego; goba ge di kopana le batho ba bangwe, dithulusi, difatanaga goba diaparo tšeo di ka ba di tšhilafaditšwego ka bolwetši bjo.Phišo ya Afrika e ka fetelela ge dikolobe di lomiwa ke dikgofa.
Kalafo
Ga go na le kalafo. Ditlhabelo kgahlanong le Classical Swine Fever ga e so be gona mo Afrika Borwa le ya African swine fever ga e gona. Ge e bolwetši bo tiišetšwa, dikolobe ka moka tše di fetetšwego ka gare ga mošaša di swanetšo go phušola ka tshepedišo ye bitšwago “stamping out”.Balemi ba swanela go leka“stamping out”, ka bo bona, ka ge e nyaka dikolobe ka moka tše di fetetšwego di tlošwe gabotse mo lefelong, gammogo le go hlwekiša lefelo leo ka pela. Baerase ye e ka phela mo lefelong dikgwedi tše mmalwa e sa tlošwe gabotse.
Dipolase tše di fetetšwego le dithoto di a šutišwa go thibela go phatlalala ga malwetši go dipolase tše dingwe tša dikolobe. Dikolobe goba ditšweletšwa ga di a swanela go rekišwa goba go dumelelwa go tloga mo thoto go tšwa go dipolase tše di šutilwego goba mohlape ofe goba ofe ya goba lefelo leo le le ilego la fego ka lebaka malwetši.
Thibelo
Megato ya tšhireletšo ya diphedi e a nyakega go thibela mehlape go ikopanya le ditšhilafatši moo go kgonegago, go swana le batho, dithulusi, dinamelwa, dijo, diaparo, ditlabakelo le dikolobe tša go lwala. Ditšhila tša ka mo boapeelong di swanetše go apeiwa iri ye tee go netefatša gore ga di na divirase tše, le ditšhila tša ka moraleng tše di na lego merogo fela ka lebaka la gore di ka no ba di hlakane le nama ya kolobe ye tala.Mo Afrika Borwa, go na le mafelo a taolo a African Swine Fever mo Limpopo, Mpumalanga, Kwa-Zulu Natal, Leboa Bodikela fao bolwetši bo hlagago go dikolobe tša lešoka ka nako tšohle. Mo mafelong a ga wa dumelelwa mesepelo go thibela bolwetši go phatlalala mo mafelo a mangwe a mo nageng ao a sa fetelelwago.
Le ge e le gore divirase tše ga di ame batho, dinama tša dikolobe tše di fetetšwego ga di a swanelwa go lewa. Phišo ya godimo le madi amanago le divirase di tla dira gore tatso ya nama e be ye mpe go ka jewa.
Translated by Lebogang Sewela