Mbeu ya hone ine ya ḓifha, ya ḓala dzi fibre dzine dza ḽiwa nga donngi, kholomo, nguluvhe,mbudzi na mivhuḓa. Adzi tei u ḽiwa nga khuhu. Mbeu yoṱhe ine ya vha yo khwaṱha i fanela u kwashiwa tshigayoni. Mbeu ya hone i vha yo khwaṱha vhukuma, nahone arali ya sa tou sinḓiwa, inga ita uri zwifuwo zwi vhe na vhuthada ha tsukanyo. Mbeu ya hone i vha ina protein ya 18% na 42%-46% ya gum.
Yo dala vhukuma nga tannins a i faneli u fhiwa zwine zwa fhira 10%. Ngauri hedzi dzi tannis dzi ya dzhenelela kha u sukiwa ha protein. Mbeu ya hone yo ḓala nga protein na u shumiswa kha u ḽiwa nga kholomo na kha zwikotsi zwa dzi mmbwa. Mbeu ya hone iya ṋoka nga maḓi iya shuma na kha vhana vhaṱuku vha nguluvhe, na vha kholomo na dzinwe phukha dzo raloho.
Vhanwe vho rabulasi vha ya ifha dzi donngi dzavho sa zwiḽiwa zwo dzikaho zwo ḓalaho nga fibre i vala tshikhala tsha swigiri u fana na halwa. Mbeu ya hone i ya iswa tshigayoni, fhedzi dzinwe donngi dzi ya iḽa yo ralo. Uri i swike hune ya ḽiwa nga mivhuḓa zwo lingiwa kha ḽa egypt hawaniwa uri u panga 5% ya carob kha zwiḽiwa zwi fhungudza u hula ha mivhuḓa.
Carob kha Nngu na Mmbudzi
Carob uri i swike hune ya ḽiwa nga zwifuwo zwo gudiwa nga vha Kahramanmaras Sutcu Imam University Bursa, Turkey. Ho wanala uri mbeu ya Carob dzoṱhe ndi dza vhuḓi kha u disa maanḓa na protein dzine dza swikisa kha u langiwa na zwine zwa ṱoḓea kha mbudzi na nngu fhethu hune ha vha uri ho oma. Kha mbudzi dza mafhi, dzine dza sa kone u ḓi palela dzi ya vha na fibre ine ya vha uri yo tendelwa i tshi khou ḓa nga nḓila ya Carob (26%) na beet pulp (27%).Kha kuḽele kwa italian uya nga ha ngudo. Ho wanala uri mbeu ya carob ina maanḓa na protein ine ya kona u swikelela u kona u ṱhogomela na musi i tshi khou mamisa mbudzi kana nngu. Kha mbudzi dza mafhi hu ya vha na dzi fibre dzo ḓa nga nḓila ya carob ine ya vha (26%) na beet pup ya ( 27%). Hezwi zwi nga fhungudza zwine zwa vha zwa fhasi kha u ḓipalela.
Carob Musi i tshi Khou Liwa nga Nguluvhe
Carob iya tendelwa u ḽiwa nga nguluvhe. Dzi ngudo dzo itwaho nga nguluvhe dza u rengisa kha ḽa Greece vho sedza uri u fha carob zwi ya kwama vhu ndeme ha ṋama. Mbalo ine ya swika 160 ya zwiguluzwana zwine zwa khou leliwa, dzo vha dzi tshi khou fhiwa zwiḽiwa, yo fara kana 0 kana 75 kana 100 kana 125 ya carob nga kg ya zwiḽiwa. Mvelelo dzo sumbedza mutumbu u tshi khou hula vhukuma ho engedzwa 75 kana 100g/kg ayo ngo vha na zwine yo zwi kwama kha tshileme tsha muvhili.Zwine zwa amba uri inga shumiswa hu tshi khou itelwa uri nguluvhe dzi khwaṱhe. Muḓivhi vhukuma nga ha nguluvhe vho Dr Jim Robinson, vha amba uri ndi khwine u shumisa ine ya vha uri yo sinḓiwa ine ya nga swika 5% na uri hu fanela u thoma u fhiwa khulwane hu vhonale uri dzi khou itisa hani wa kona u fha ṱhukhu. U fanela u shumisa 5% nga nnḓa ha musi carob yo thoma ya vhewa ya rengiwa nga muḓivhi ane a ḓo ṱuwa nayo ndi hanefho hune a nga engedza tshikalo tsha vha 10% kha zwiḽiwa.’
U a fanela u dzhiela hezwi nnṱha: Nḓivho hei ndi ya uri u kone u guda na uvha na nḓivho fhedzi a zwi faneli u shumiswa sa u vala kuḽele. Nḓivho hei ayo ngo ḓela u vala tsivhudzo ine ya vha yo fhiwa nga muḓivhi atshi ngo amba nga ha kuḽele kwa zwifuwo.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe