Vho vhuya vha rwiwa vhukuma na ningo yavho ya vunḓiwa nga mapholisa a muvhuso wa tshiṱalula. Vho rwiwa lunzhi lune lwa mangadza nahone vha tshi dzulela u fariwa vho no ḓi vhuya vha dzula dzhele lwa maḓuvha a 586 ha ya ndi one maḓuvha manzhisa ane muthu a dzula asa khou sengiswa, na hone vha vha vho imiswa kha u ita mushumo wavho lwa miṅwaha miṱanu.
Vho-Peter Magubane ndi muṅwe wa vha fodi vha shango ḽa Afrika Tshipembe vhane vha vha na bvumo. Ndi vhone vhane vho dzhiesa zwinepe zwinzhi zwa vhathu zwa ḓivhazwakela ubva kha u matsha ha vhafumakadzi vha tshi khou ya pitori, na kha Rivonia Trial, Sharpeville massacre, the uprising of June 16th 1976 na u bviswa ha vho Mandela dzhele.
Vho vha na u huliswa nge vha itwa mufodi wa tsini wa vho Nelson Mandela vha kona u foda na musi vha tshi bviswa dzhele vho Mandela. Vho Magubane vho zwiita mafhungo uri vha dzhie tshinepe tsha zwiṅwe na zwiṅwe zwine zwa vha zwi tshi khou itea nga u shumisa camera yavho, kha ulwa na muvhuso wa tshiṱalula.
“Camera yo vha yone tshigidi tshanga, ndo kona u vhulaha muvhuso wa tshiṱalula nga Camera yanga” ndi vho Magubane vha tshi khou amba. Ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa u vhofholola heḽi shango ndi sa khou shumisa tshigidi tsha vhukuma.
Buḓo ḽa vho Magubane ḽo thoma kha Drum, he vho-Jurden Schadeberg, mufodi muhulwane vha tshi vha dzhia vha vha vhea fhasi ha phapha dzavho. Zwe vha to thoma u ita ndi musi vha tshi thoma u foda tshumeloni ya ANC nga ṅwaha wa 1955.
Ubva zwenezwo vho no foda zwithu zwinzhi vhukuma, hunwe vha tshi khou shuma vho dzumbama uri vha kone u dzhia zwinepe huṅwe vha tshi khou foda camera yavho vho i dzumba kha ḽofo ya vhurotho kana kha bivhili.
“Arali ndi tshi khou ṱoḓa u dzhia tshinepe nda wana uri iṅwi ani khou ṱoḓa ndi tshi tshi dzhia ndi ya wana iṅwe nḓila ya u tshi dzhia. Nga murahu ha u dzula dzhele maḓuvha a 586 hu sina tsengo ndi zwifhio zwiṅwe zwine nda nga vha ndi tshi kha ḓi ofha.”? Nga ṅwaha wa 1967 vho mbo ḓi ya u shuma kha Rand Daily Mail, u lwa havho na mulayo zwa thoma, vho vhuya vha fariwa nnḓa ha nnḓu ya vho Winnie Mandela vha tshi khou lingedza u wana mafhungo. Vha ya vha dzudzwa dzhele husina u senga hu si kale mulandu wa wiswa.
Ndi hezwi zwe vha ḓo iledzwa u shuma lwa miṅwaha miṱanu vha sa khou tendelwa u foda na u dzhena fhethu hune havha na dzi gurannḓa. Hezwo zwo mbo ḓi tevhelwa nga u fariwa lwa maḓuvha a 98, miṅwedzi ya rathi vha tshi khou tambudzwa. Nga murahu vha u dzula maḓuvha a 586 hangei Modderbee na piṱori, vho mbo ḓi vhofhololiwa nga tshifhinga tsha vhuḓi uri vha kone u foda zwa ṅwedzi wa Fulwi nga dzi 16th.