Swimahikwa na Switirhisiwa
Ma-guava/gijawa ya dyiwa ya tetano, hi xitalo ya tsemeleriwa kumbe ya dyiwa kufana na apula. Muhandzu wakona loko waha tsakama wukatsiwa eka ti saladi ta mihandzu kumbe wu phameriwa na chukele na cream tani hi dessert. Ma-guava/gijawa yanga dyiwa ya cheriwe na munyu wuntsongo na pepper leswi tisaka nantswo wa savoury. Tani hileswi muhandzu lowu wungana nhlayo yale henhla ya pectin, ma-guava/gijawa ya tirhisiwa ngopfu ku endla swiwitsi, swilo swa nhlayiso wa nantswo, jelly na jamu. Ma-guava/gijawa yatlhela ya tirhisiwa ku endla juzi, ya cheriwa e xikoteleni kumbe ya omisiwa.
Vuhumelerisi bya Misava Hinkwayo
India i tiko leringa muhumelerisi nkulu emisaveni hinkwayo wa ma-guava/gijawa naswona ri humelerisa kwalomu ka 40% wa nhlayo ya misava hinkwayo. Tiko leri ri landzeriwa hi nhlayo hi tiko ra China, Thailand, Pakistan, Mexico, Indonesia na Bangladesh.
Vuhumelerisi bya Afrika Dzonga
Ma-guava/gijawa ya tisiwile e Afrika Dzonga e xifundzheni xa Western Cape kusuka e Madeira. Nsimu yosungula ya ma-guava/gijawa yo xavisiwa yibyariwile e Paarl hi 1890, hi Faan Retief. Ndzhawu leyikulu ya vuhumelerisi bya ma-guava/gijawa e Afrika Dzonga yile e swifundzheni swa Western Cape, Mpumalanga, na Limpopo.
E Afrika Dzonga, ma-guava/gijawa aya humelerisiwa hi ndzhavuko leswaku yata cheriwa endzeni ka swikotela kambe kuya ka nkarhi kuvuye ku langutiwa eka kuva ya humeleriseriwa ku dyiwa yakarhi ya tsakama, ku endla juzi, jamu naku omisiwa leswinga tala ngopfu masiku lawa. Xifundzha xa Western Cape xivone ku humelela swinene eka vuhumelerisi bya ma-guava/gijawa, leswi aswi hlohleteriwa hi swilaveko swaku cheriwa eswikoteleni naku endla juzi. Ma-guava/gijawa yotala lawa humelerisiwaka e Western Cape ya tirhisiwa eka swavuhumelerisi bya swakudya naswona kwalomu ka hafu ya vuhumelerisi lebyi xaviseriwaka matiko yale handle tani hi purée. Ma-guava/gijawa yotsakama ya Afrika Dzonga ya xaviseriwa matiko mambe hikokwalaho ka leswi yanga tshameki ngopfu endzhaku ka ntshovelo, kambe nhlayo yale henhla yitirhisiwa eka ku endla swakudya swa ma-guava/gijawa kutani swi xaviseriwa matiko yale handle.
Vuxavisi
Yotsakama
Ma-guava/gijawa yotsakama ya xavisiwa etikweni ra Afrika Dzonga hinkwaro hi xixika kusukela eka nhweti ya April kuya fika hi September.
Cheriwaka
Ma-guava/gijawa ya khwalithi lawa yanga vupfa ya tshoveriwa kutani ya fambisiwa kuya laha ya cheriwaka eswikoteleni laha ya fikaka ya hlawuriwa kutani ya cheriwa exikoteleni. Ma-guava/gijawa lawa cheriweke exikoteleni ya tirhisiwa tani hi dessert, eka ku baka xikan’we nale ka ti saladi naswona yana nkoka swinene eka tiko ra Afrika Dzonga kuva ri xavisela matiko yale handle.
Tshoveriwa kutani ya tirhisiwa
Nhlayo leyikulu swinene ya ma-guava/gijawa ya tshoveriwa kutani ya tirhisiwa ku endla switirhisiwa swin’wana swa ti juzi letingata tirhisiwa laha kaya kumbe ematikweni mambe.
Ma-Gijawa Juzi ya tin’wana ta mihandzu
Guava juzi ya xiviri yina ndhuma swinene eka vaxavi. Matimba ya nantswo wa guava ya endla leswaku yiva kahle eka ku katsiwa na ti juzi tin’wana ta mihandzu.
Mihandzu Ma-Guava
Mihandzu yo omisiwa,ti dainty guava squares nati rolls swina ndhuma swinene.
Translated by Ike Ngobeni