Vufuwi bya Tihlampfi ta Ornamental eAfrika Dzonga

© BROMLEYS Aquatic Specialists

E Afrika Dzonga, vufuwi bya tihlampfi ta ornamental byi tekiwa tani hi ‘Cinderella’ kumbe xaka ra vusiwana ra swakudya swa tihlampfi ta aquaculture naswona vativi va industry vavula leswaku leswi swinga endleka swinga cinci eka nkarhi wale kusuhi.
Van’wamapurasi lavantsongo va ornamental xikan’we na purasi rin’we lerikulu yavekona yatlhela ya hundza eka malembe lawa yotala kambe akuna muhumelerisi kumbe n’wamapurasi na un’we wa tihlampfi ta ornamental loyi angakona e Afrika Dzonga. Kuna swivangelo swotala eka leswi, kambe xivangelo nkulu kunga tihakelo na khwalithi.
Tinxaka ta tihlampfi leti ta ornamental tihlayiseriwa kusaseka ka tona xikan’we nakuva tinga dyi xikan’we nakuva tiri ta xiyimo xale henhla. Laha kungana mali yintsongo ya swin’wana kungari swilaveko swa vutomi, tihlampfi ta ornamental titala kuva tingari kona eka leswi xaviwaka.

Makete wa tihlampfi ta ornamental

Lava holaka mali yale xikarhi na mabindzu lawa yangana mathangi yati hlampfi to khavisa hivona vaxava swinene tihlampfi ta ornamental. Eka lavanga fuma na lava vangana swavona, kuhlayisiwa ka tihlampfi ta ornamental kova kuhungasa laha va vekisaka mali yotala swinene eka mathangi yati hlampfi leti xikan’we na switirhisiwa, xikan’we nale ka kuvekiwa ka mathangi lawa yanga tala.

Germany na Holland i swikombiso swa matiko laha vufuwi bya tihlampfi ta ornamental tani hi vuhungasi swinga hluvuka swinene kuseketela kuxaviseriwa matiko yale handle, vuhangalasi xikan’we na vukorhokeri bya swifuwo na switirhisiwa. Matiko lawa yana minhlangano ya tihlampfi ta ornamental xikan’we na mintlawa leyi hlanganaka, yi humelerisa matsalwa kutani yi tlhela yi lulamisa ku endzelana na matiko lawa ti tumbulukaka kona tihlampfi leti vati hlayisaka. Lake Malawi na Amazon River i tindzhawu letingana ndhuma swinene.

Afrika Dzonga yahari kule swinene na leswi. Industry ya tihlampfi ta ornamental e Afrika Dzonga yifike e maninginingini eku heleni kava 1990s nkutani kusungula kuva na ku chika endzhaku ka sweswo. Leswi i xiphemu xaku ya ehansi ka ikhonomi ya tiko ra Afrika dzonga, xikan’we na xiphemu xaku tlakuka ka internet na ‘computer age’ laha vuhungasi byaku hlayisa tihlampi leti byinga tekeriwa ndzhawu hiku tsakeriwa ka swiyenge swa mabulu xikan’we na switirhisiwa swa electronic, ngopfu ngopfu hi vantshwa.

Vuhumelerisi bya tihlampfi ta ornamental

Ku andzisa naku lumuta tihlampfi ta ornamental aswi olovangi tani hileswi kunga xiyenge lexi kulaveka tihlamfpi ta khwalithi swingana nkoka swinene. Tihlampfi ta ornamental tihumelerisiwa hi xitalo e Far East, eka matiko yofana na Singapore, Taiwan, Japan xikan’we nale Israel, exikarhi ka varhangeri. Tiko ra Afrika Dzonga ri xavisela matiko yale handle kwalomu ka 95% wa tihlampfi leti hanyaka ta ornamental kusuka eka ndzhawu leyi.

Kuna swotala leswi hoxaka xandla- Singapore yina kutlula 400 wa mapurasi ya tihlampfi- se mphikizano i wamatimba naswona mphakelo wufanele wukoteka naku tshamiseka. Mapurasi yotala ya hangalasa tihlampfi leti hiku tirhisa ti cooperatives leti lulamisiweke kahle leti xavisaka hi xitalo kusuka eka vaphakeri lavantsongo. Vaphakeri votala lavantsongo i mabindzu ya mindyangu lawa ya humelerisaka muxaka wun’we kumbe yimbirhi ya tihlampfi. Tihlampfi tifambisiwa emoyeni eka timakete tale misaveni hinkwayo.

Khwalithi xikan’we naku hambana ka tihlampfi ta ornamental leswinga kona swa tsakisa swinene. Tinxaka tintshwa, strains na mihlovo swiya emahlweni swihumelerisiwa, leswi endlaka leswaku timakete ta misava tiva na tinxaka tohambana hambana. Tinxaka tin’wana titekiwa tani hi fexeni tani hileswi vahlayisi va tihlampfi vohungasa vayaka emahlweni valava tinxaka tintshwa minkarhi hinkwayo.

Translated by Ike Ngobeni