Nhlayiso eka Vufuwi bya Tihlampfi ta Mati Yotenga

© Marinda Louw

Eka mafuwelo yan’wani ya tihlampfi tale matini yotenga (aquaculture), tihlampfi tivekiwa naku kurisiwa eka ti net cages leti cheriweke endzeni ta damu kumbe tiva loko maendlelo yan’wana ya aquaculture ya tirhisa mathangi na madamu ku fuwa tihlampfi letingata xavisiwa.
Kutshamela ku kambela xikan’we naku hlayisiwa ka minkarhi hinkwayo ya switirhisiwa swihunguta ntsengo lowu tirhisiwaka eka vufambisi naswona swi antswisa vuhumelerisi.

Ku Kamberiwa kati Cage Nets

Ti net leti baseke ti antswisa makhulukelo ya mati eka ti net naswona naswona swinyikela hi oxygenation. Tiyisisa leswaku ti net tibasile atina nkuxu lowu khomelelaka hiku tlakusa tlhelo rin’we leswaku rikota ku beriwa hi moya leswaku ri oma. Nkuxu lowunga oma wunga susiwa hiku tirhisa burachi. Kambela ti net cages vhiki rin’wana na rin’wana hikuva u tlakusa tlhelo rin’we hinkarhi leswaku uta vona loko kuri na timbhovo letingavaka tirikona xikan’we na kuhandzuka loku kungavaka kona lokunga pfumelelaka tihlampfi leswaku ti phohla.
Leswi swinga endliwa vhiki na vhiki naswona swinga endliwa eka swikambelo swa nhweti xikan’we na masiku ya ntshovelo. Kulavisisiwa ka xivumbeko xati cages, netting na tiphuphu letinga tiyisa swifanele ku endliwa endzhaku kaloko kutava kuve naku fambisiwa ka ti cage swa xihatla hikokwalaho ka, xikombiso, swiyimo swa moya leswingale handsi, kumbe ku cinca ka maxelo.

Nsirhelelo wati Net Cages

Ti cage tifanele ku sirheleriwa eka valala vofana na ti cormorants na swin’wana. Nghenisa net leyi sirhelelaka valala hile handle ka cage leyi eka ku enta ka 1m ehansi kati net cages.

Kususiwa ka Tihlampfi Letinga fa

Tihlampfi ta fa hikokwalaho ka khwalithi ya xiyimo xale hansi xa mati, mavabyi xikan’we na kuvavisiwa hi valala. Susa tihlampfi letinga fa hiku hatlisa. Tihlamfpi letinga fat a dzika tiya etshakwini ra net kuringana masiku nyana loko tingase papamala ehenhla ka mati. Tihlampfi letinga fa tinga etshakwini tifanele kususiwa loko ku endliwa swikambelo swa net swantolovelo.

Tindzhawu ta vuhumelerisi tifanele ku kamberiwa eka masiku hinkwawo loko kungari na tihlampfi letinga fa, leti faneleke kususiwa kutani tivekiwa laha tingataka tinga hangalasi mavabyi. Tinga celeriwa eka goji ro enta; u katsa na khapu leyinga tala hi lime ya swavurimi kuya hi hlampfi ya vukulu byale xikarhi. Lime yi antswisa mabolelo ya swakudya swa misava.
Tindlela tin’wana taku cukumeta tihlampfi letinga fa tikatsa ku hisiwa ka mintsumbu hiku tirhisa acid. Mafu hinkwawo ya tihlampfi (single incidents and mass mortalities) ya fanele kutsariwa ehansi. Ku tlhela ku tsariwa na swivangelo swa mafu lawa.

Ku Kamberiwa ti Platforms

Ntshamiseko na nseketelo wa cage net wufanele kutshamela ku kamberiwa xikan’we na nhlayiseko na vuswikoti byaku papamala ka xivumbeko xa cage, xikan’we na kufambisiwa ko papamala exikarhi kati ti cages nale tibuweni swifanele ku kamberiwa minkarhi hinkwayo.
Tiyisisa ku basa ka ti cage platforms. Ti platform tifanele ku kukuriwa masiku hinkwawo leswaku kuta susiwa swakudya swa khale, kususiwa ka vulongo kukatsa na slime kusuka eka tihlampfi. Swinga endla leswaku kurheta swinene loko kutsakama naswona swipimelo swa nhlayiseko wa mati ya vatirhi swifanele ku tekeriwa enhlokweni.
Languta swikoweto swaku rhosa laha makumu kati cage xikan’we nati net cage platforms. Vekela mathayere yak hale exikarhi ka cage xikan’we na mafambiselo yo papamala kusivela kuvaviseka eka swivumbeko swa switirhisiwa leswi hinkwaswo.

Ku Basisiwa ka Madamu na Mathangi

Eka switirhisiwa leswinga pfuleka laha tihlampfi tingariki endzeni ka ti net cages, vukamberi byita katsa ku kamberiwa ka tipompo, ku basisiwa ka tiphayiphi nati filters, ku basisiwa ka tihlampfi letinga fa xikan’we naku kamberiwa ka mpimo wa mati.
Byasi byi fanele kutsemiwa ekusuhi na madamu naswona madamu ya basisiwa himunkarhi hinkwayo. Kan’we hi lembe madamu ya fanele ku humesiwa mati ya omisiwa hi dyambu. Kuya hi nguva naswona loko mathangi yari endzeni kumbe e handle, ya fanele ku basisiwa vhiki na vhiki kumbe endzhaku ka mavhiki mambirhi. Hi ximumu, loko nkuxu wukula hi matimba, kuva ku basisiwa vhiki rin’wana na rin’wana swa hlohleteriwa. Basisa ti screens tati pompo, swonghenisa na swo humesa mati masiku hinkwawo.
Kukamberiwa ka mati ka minkarhi hinkwayo swina nkoka kusivela ntshikelelo eka tihlampfi tani hi xivangelo xa mavabyi.

Translated by Ike Ngobeni