Mabaku ya Tinyoxi eka Vafuwi va Tinyoxi

©Ivan Leroy Brown, Beegin
Loko u sungula ku hlayisa tinyoxi tani hi n’wamapurasi lontshwa wo hlayisa tinyoxi uta fanela kuva na vuhlayiselo bya tinyoxi. Laha hilaha tinyoxi tingata tshama kona. Tikurisa vana, titshikela matandza, tihlayisela kona queen leyitshikelaka matandza naku humesa vulombe xikan’we na swin’wa swakudya. Mintlawa ya tinyoxi nayona xifanele kuva yifambisiwa yiri eka mabaku ya yona kusuka eka purasi rin’wana kuya eka rin’wana leswaku yitaya endla pollination.
Unga sungula hiku tirhisa baku leringa tshama ritirhisiwa, uti endlela ra wena kumbe uya xava swo endla baku rintshwa kutani uti endlela hi wexe (Leswinga ntirho wukulu). Xo antswa i kuva u xava baku rintshwa. Vahlayisi votala valaha Afrika Dzonga va tirhisa mabaku ya Langstroth lawa yanga endliwa hi timhandzi talaha kaya ta pine.
Manguva lawa mabaku yotala ya endliwa kusuka eka marine plywood, leringa tiya swinene kutlula plywood ya ntolovelo. Mabaku ya concrete na plastiki yatirhisiwa ematshan’weni ya lawanwani tani hileswi nawona yanga tiya. Lawa yanga endliwa hiti plastiki ya endliwe kahle swinene kambe ya durha.

Mabaku Lawa Yanga Tirhisiwa

Kuxava mabaku lawa yanga tshama ya tirhisiwa swinga tisa mavabyi eka ntlawa wa tinyoxi tawena leswi swingana nkoka kuva u ya fafazela kusungula loko yanga se tirhisiwa. Swiphemu swa mabaku lawa yanga tshama ya tirhisiwa swinga cheriwa ti khemikhali to fana na hypochlorite na acetic acid kumbe yanga hisiwa kumbe ku nghenisiwa eka x-ray. E Afrika Dzonga, mabaku hinkwawo ya nghenisiwa eka x-ray kumbe ya cheriwa endzeni ka Waksol yo hisa swinene kumbe paraffin wax ku sirhelela mapulangi. Endla hi vukheta loko u tirhisa Waksol eka mabaku. Kumbe u vutisa nhlangano wa vahlayisi vatinyoxi kuva vaku nyika switsundzuxo.

Mabaku ya Kahle eka Lava Sungulaka?

Baku ra tinyoxi rina brood chamber e hansi naswona rina mafureme ya 10 ya mapulangi endzeni ka chamber. Fureme rin’wana na rinwana rina ntila wuntsongo wa wax kuva wupfuneta tinyoxi kuva ti aka wax sheet ya tona.
E henhla ka brood chamber, u engetela chamber yin’wana (leyingana xipfalo e henhla) leswi swikatsaka 10 wa mafureme lawa yangana ntila wa wax. Ungava na kwalomu ka 3 kuya eka 5 wa mintlawa hi baku. Vulombe byi tshoveriwa kusuka eka mafureme.
Kuva ku kota kusiveriwa queen kuva yi tshikelela matandza yayona eka super, unga nghenisa xosivela queen (plastiki kumbe zingil) sxikarhi ka brood nati super chambers. Tinyoxi letintsongo – leti tirhaka tinga tintsongo nale ka queen – tinga kota kufamba famba hiku olova exikarhi ka ti grids.

SMinkarhi yinwana kutirhisiwa ti pollen traps eminyangweni ya mabaku. Ti traps tihlengeleta pollen kusuka eka tinyoxi loko tivuyela e bakwini. Pollen leyi yifanele ku hlengeletiwa masiku hinkwawo kutani yi omisiwa kuva yita tirhisiwa endzhaku tani hi swiengetelela ti protein ku seketela queen xikan’we na himinkarhi leyi swakudya swikalaka. Ahi van’wamapurasi hinkwavo lava seketelaka ku tirhisiwa ka ti pollen traps. Van’wana vatwa onge swi hlwerisa ku hlengeletiwa ka nectar xikan’we na mafambafambelo ya tinyoxi e bakwini.
Swa hlohleteriwa leswaku u vekelabaku rawena eka timhandzi ta nseketelo kumbe switina – leswaku ringavi ritshame e misaveni. Aswilo olova ntsena enhlaneni wawena loko u tirhana na mabaku kambe swita kupfuna ku sivela nhlaselo wa switsotswani leswi kasaka laha hansi nati rodents. Khamphani ya switirhisiwa swa tinyoxi ya Bee Ware yi hlohletela kuva ku totiwa grease yak hale ya movha eka timhandzi kumbe switina leswi tirhisiweke kuva swisivela switsotswana ku khandziya kuya fika eka baku ra tinyoxi naswona kunga vekiwi mabaku ehenhla ka lwangu. Veka baku leri laha kungana ndzhuti wa 60% hi ximumu.

Laha unga Xavaka Mabaku ya Tinyoxi?

Endla vulavisisi hi laha unga kumaka khwalithi ya kahle ya mabaku na switirhisiwa swo hlayisela tinyoxi leswinga xaviwaka kumbe uva xiphemu xa nhlangano wale kusuhi na wena lowunga nyikaka switsundzuxo eka kuxava mabaku ya tinyoxi. Swahatetano, unga kota ku xava mabaku lawa kusuka eka vahlayisi lava tivekaka. Tlhandla ka mbirhi, switsundzuxo swa vona na vuleteri byi kahle eka lava ha sungulaka. Xava mabaku lawa naswin’wana switirhisiwa swaku hlayisa tinyoxi kusuka eka tikhambani ta switirhisiwa leswi xikan’we na ta swavurimi letinga kumekaka laha Afrika Dzonga.

Translated by Ike Ngobeni