Ku Byala Garlic

© Louise Brodie

Ku Byala

Ku byala swiendliwa hiku byala swiphemu leswi endlaka rhanga ra ximilani xa garlic.

Mabyalelo

Swirhabyana swa garlic swibyariwa eka misava leyinga lulamisiwa kwalomu ka mitara yin’we hiku anama eka misava leyinga leveriwa kutiyisisa kunghenelela emisaveni. Rhanga ra garlic ra vandliwa, kutani leswi sukaka loko ku vandliwa hiswona swi hambanyisiwaka. Hlawula leswi u vonaka swihanye kahle kuringanela ku byariwa leswaku swita humesa marhanga ya kahle. Foro ayive leyinga kwalomu ka 5 cm hiku enta leti endliwa hi teretere hi xipesi lexi lavekaka.

Xipesi

Swiphemu leswi endlaka rhanga switala ku byariwa kwalomuka 10 cm exikarhi eka mintila leyi yinga kwalomu ka 20 kuya eka 30 cm hiku hambana, leswi swiya hi vukulu bya rhanga leri languteriwaka. Ntshovelo wufanele wuri kwalomu ka 400 000 na 500 000 wa marhanga ya garlic kuya hi hectare.

Nkarhi wo Byala

Ku byala garlic swinga endliwa nkarhi wihi na wihi kusukela emaheleni ya February kuya eka May.

Nkarhi wo Kula

Switeka ntlhanu kuya eka ntsevu kusukela eku byaleni.

Ku Nonisa Misava

Sungula hiku endla leswaku misava leyi u lavaka ku byala eka yona ya lavisisiwa kuta tiva ku nona kumbe swilaveko swa swakudya swa yona.
Loko wa ha lulamisa misava na kurima leswaku manyoro yata nghena ehansi ka misava unga tirhisa na matoto ya tihuku tani hi swinonisi swa misava loko kunga se byariwa swimilani. Madingu ya garlic yata humesa timintsu kuva ya mila emisaveni kutani kuhuma matluka. Kwalomu ka 14 kuya eka 21 wa masiku endzhaku kaku byariwa, yihangalasa exikarhi ka 500 na 800 kilograms kuya hi hectare hi 3:2:3 (nkatsakanyo wa Nitrogen, Phosphates na Potassium) eka ndzhawu leyinga byariwa. Swakudya leswi switava kona eka swimilani leswi swahakuvaka kona naswona swikahle kuva timintsu na matluka swikula, leswi ekuheteleleni switiyisisaka leswaku kuhuma marhanga ya kahle ya garlic.
Kwalomu ka 8 wa mavhiki endzhaku ko byala hinkarhi lowu swimilani swimilaka, chela nakambe kwalomu ka 250 kuya eka 300 kilograms kuya hi hectare ya 3:2:3 leyi nga hangalasiwaka laha kunga byariwa. Loko swimilani swikula kahle, kona aswaha lavi kuva na manyorho yan’wana. Minkarhi yin’wana eka misava leyinga nonangiki kumbe ya sandi swinga laveka leswaku ku cheriwa swononisa misava.

Ku Ncheleto

Ku ndlalela laha kunga byariwa swimilani switala kuva kahle swinene kuhunguta nhova naku tiyisisa leswaku misava yitshama yirikarhi yitsakama. Kulaveka ka mati swita hambana kuya hi kuhambana ka misava xikan’we naku hambana ka maxelo. Garlic yi chava ngopfu ntshikelelo wa ndzhongo hikuva timintsu ta kona ati entangi ngopfu. Leswi swivula leswaku swina nkoka swinene kutshama urikarhi u kambela vukona bya ndzhongo eka misava yale henhla kwalomu ka 30 cm ku papalata khombo leri. Leswi swinga endliwa hiku kambisisa ti neutron, kutirhisa tension meter ya misava kumbe laha swinga kotekeili unga tirhisa xipedi.

Translated by Ike Ngobeni