Magae a Bapedi
Jaaka Basotho le Batswana, Bapedi, ka dinako tsa pele ga go thopiwa, ba ne ba tshela mo metseng e megolo e e neng e arogantswe ka ditlhopha tsa kgoro, tse di neng di bopilwe ka dingatana tsa tshika ya ka fa letlhakoreng la bontate. Kgoro nngwe le nngwe e ne e bopilwe ke setlhopha sa malapa, a a agilweng go dikaganyetsa lefelo-nosi le le neng le dirisetswa dikopano, lesaka la dikgomo, mabitla le felo-boitshepo la badimo.
Magae a ne a newa maêmô goya ka tatelano ya bogolwane. Mohumagadi mongwe le mongwe o ne a na le legae la mokgoro le eneng ele la gagwe, le gokagane le a mangwe ka motseletsele wa malapa a a dikaganyeditsweng ka mabotana a seretse. Mo bogareng e ne le ngwako wa mollo (ntlwana ya molelo), eleng ntlwana e kgolo ya leiso, e go apeelwang mo go yona fa pula ena.
E ka farologanngwa gotswa mo matlong ka mathudi (maribelo a a ruletsweng) a a e dikaganyeditseng. Popegôtheo ya dipala e e tshekeletsang, ya bomolagare jo bo ka nnang 3 metres (10 feet), e ne e bopa lebota le le dikaganyetsang, e tsentswe mo leboteng le le dirilweng ka ditena tsa seretse se se omisitsweng ka letsatsi.
Dikapa tsa borulelo jo bo motopo di ne bewa mo godimo ga dipala tse. Borulelo jwa bojang bo ne bo atologa go feta lebota la ntlo, go dira mathudi. Dintlwana tse pedi (ngwakana) gantsi di ne di agwa fa morago ga ntlo-kgolo.
Legae le ne le agelelwa ka ka lebota le le sekhutlo la bogodimo jwa 1.75 metres (5 feet 9 inches) le le dirilweng ka seretse (se se itsagaleng jaaka moduthudu), kgotsa lotlhaka (lo lo itsagaleng jaaka lefagp). Lebota leno le ne le agelela felo-bodulo le le bopegileng jaaka tshetlegi gore magae a a farologaneng, a aneng a bapile mme ele a bahumagadi ba ba farologaneng ba monna ale esi, a bope tshekeletsa.
Mo gare ga magae le mabotana a a a dikaganyeditsweng go ne go fitlhelwa lapa, le mo go lona Bapedi ba neng ba dula nako ele ntsi teng fa ba le fa gae. Legae lengwe le lengwe le ne le na le lapa la botlhe fa pele ga ntlo-kgolo, fa baeng ba neng ba itumeditswa gona, le lapa la boiphitlho fa morago ga ntlo-kgolo, le le neng le diriswa ke maloko a lelapa.
Popegôtheo ya Bomorafe
Lefoko kgoro, ntle le go supa bontlha jwa motheo mo popegôtheong ya bomorafe ya Bapedi, le ne le dirisetswa go tlhalosa motheo wa popegôtheo ya bosekisi ga mmogo le sepolotiki. Kopano tsa magae a a fapaaneng a a mo gare ga legae le le atologileng e ne e tsholetswa ka kemonokeng ya lekgotla la banna, le gantsi le neng le kopanela mo popegôtheong e e bulegileng mme mo matlhakoreng e ruletswe ka bojang mme ele ka fa tlase ga setlhare se se golo. Kgoro e ne e raya lekgotla ga mmogo le lefelo la kopano.
Gompieno, batho ba le ba ntsi ka ntlha ya go batla go tshela mo bogompienong ba phuagantse mokgwa wa go aga o o tshekeletsa mme ba aga matlo a a rectangular a borulelo jo bo phaphathi jwa masenke.
Dikhuduso ka dikgoka ga mmogo le dikema tsa thulaganyo ya bolemirui tse di neng di dirwa ke puso di dirile gore mafelo-bodulo ale mantsi a mašwa, le a a kwa ntle ga mafelo-bodulo a bogologolo, a nne le matlo a a agilweng ka tlhomagano ya grid, mme a dulwa ke malapa ka boesi a a sa tsalaneng le baagisani.
Translated by Nchema Rapoo