Mengwako ya Dinagamagaeng ya Bapedi
Go swana le Basotho le Batswana, Bapedi, ka dinakong tša pele ga phadišano, ba be ba dula ka metseng ye mogolo ye e kgaogantšhwego ka dihlopha kgoro tse di kopanego ka dihlopha tša lapa tše di rataog leloko la tate. Yo mongwe le yo mongwe o nago le sehlopha sa malapa, e agilwego ga dikologa ya lefelo la bogareng leo le kopantšwego le lefelo la go kopana, lešaka la dikgomo, lefelo le le kgethwa la ka lebitleng le la badimo.
Dintlo di be di beakanywa go ya ka maemo a bogolo. Mosadi yo mongwe le yo mongwe o be a e na le ngwako wa gagwe wa nkgokolo o o ruletšwego ka bjang, o hlakantšhitšwe le ye mengwe ka molokoloko wa sekhutlwaneng sa go bulega godimo (lapa) di dikologa ke maboto a seretse. Ka bogareng e be e le Ngwako wa mollo (ntlwana ya mollo), sekhutlwaneng se segolo sa go ba le sebešo, sa go apea matšatšing a dipula.
E ka hlaolwa go tšwa go mafelo a bodulo ka mathudi (mathudi a khupeditšwego) a a dikologilego. Motheo wa nkgokolo wa dipalo, o o ka bago dimetara di le 3 (dikgato di le 10) ka molagare, di hlomilwe legora la leboto, di tswaletšwe ka mo lebotong (leboto) di dirilwego ka ditena tše leraga tše di omišitšwego ka letšatši. Dikapa tša marulelo a bokhounu di beilwe mo godimo ga dipalo.
Marulelo a bjang a atološitšwe go feta mo leboto la ntlo, go hloma mathudi. Mekhutlwane ye mennyane (ngwakana) ka tlwaelo e be e beilwe ka morago ga ngwako wa dinagamagaeng o mogolo. Yuniti ya ngwako wa dinagamagaeng e be e tswaletšwe ka leboto la khutlo ya dimetara tše 1.75 go ya godimo (5 dikgato 9 ya dintšhi) le direlwego ka leraga (le bitšwago moduthudu), goba ka mahlaka (le bitšwago lefago).
Se se tswaleletšwego le lefelo la sebopego sa searoganyi, gore engwako ya dinagamagaeng ye e aroganego e hlomagana le e mengwe le yeo e lego ya basadi ba go fapana ba monna yo mo tee, e dirilwe ka sebopego sa nkgokolo.
Magareng ga mengwako ya dinagamagaeng le maboto a dikologilego go ka hwetšwa malapa (lapa), mmo batho ba Bapedi ba fetšago nako ya bona ka bontšhi ge ba le ka gae. Ngwako o mongwe le o mongwe o be o e na le lala la setšhaba ka pele ga ntlwana ye kgolo, moo baeti ba ba bego ba dulišwa gona, le lapa la poraebete ka morago na ntlwana ye kgolo, leo le bego le šomišwa ke maloko a lapa.
Sebopego sa Setšhaba
Lentšu kgoro, ka ntle le go šupa motheo wa yuniti ka sebopegong sa setšhaba sa Bapedi, le be le šomišwa go hlaloša kago ya toka le sebopego sa dipolotiki. Yuniti ya ngwako wa dinagamagaeng ka go fapana ka gare ga ngwako wa dinagamagaeng o be o hlokometšwe ka boikokobetšo go hansele ya banna, yeo ka tlwaelo e hlakanago ka lefelong le kgethegilego la bjang bjo bo bulegilego ka faase ga mohlare o mogolo. Kgoro e be e hlaloša bobedi khansele le lefelo la go kopanela.
Lehono, batho ba bantši bao ba nyakago go dula ka mokgwa wa sebjalebjale ba tlogetše mokgwa wa go aga ka nkgokolo, ka go nyaka ditnlo tša khutlonne, tša marulelo a sephaphathi. Peakanyo ya khudušo ya kgapeletšo ye e hlohleleditšwego ke mmušo di ra gore madulo a mantši a mafša, gomme mathokong a mantšhi a kgale, a nago le mengwako yeo e agilwego ka kgokaganyo ya dintlo, ye e bego e dula lelapa le le tee leo e sego maloko le baagišani ba bona.
Translated by Lawrence Ndou