Ukuhleleka Kwezehlalakuhle yamaPedi

Imizi Yekhaya yamaPedi

©Dr Peter Magubane

NjengabaSotho kanye namaTswana amaPedi ngaphambi kokobana bawahlule epini, gade ahlala emakhresteni amakhulu ahlukaniswe zinqhema ze-kgoro egade zihlala emizini efanako ngobundeni. Ijarada ngalinye kade linemizi embalwa, eyakhiwe yazombeleza indawo esesentha ekade kusibaya nalapha kulotjhwa khona abezimu. 

Izindlu bezakhiwa ukuya ngokobana omkhulu ngubani. Umfazi ngamunye gade anendlwakhe erondo efulelwe ngotjani, ehlanganiswe nezinye nge-lapa elinamaboda wedaka. Esentha kade kunesibuya esineziko esibizwa bona yi-ngwako wa mollo, esifulelwe ngotjani ukwenzela bona barhone ukupheka lokha nakuna izulu.

Isibuya gade urhona ukusihlukanisa nendlu nge-mathudi (ekuyiverenda efulelweko) egade isizombelezileko. Amapali arondo, angaba mamitha amathathu gade bakhe ngawo iboda, elenza a-mathudi. Ngemva komuzi gade kubanemithangala emincani – (ngwakana). Bese kuthi umuzi woke ukantjelwe ngomthangala oyi-1.75 yamamitha wedaka owaziwa ngokobana yi-(moduthudu) nanyana ngomgaba owaziwa ngokobana yi-(legafo).

Hlangana nemizi esemakhaya kanye namaboda ewazombelezileko sithola i-lapa, lapha amaPedi aqeda isikhathi sawo esinengi lokha nakangekho ekhaya. Ikhaya ngalinye linebala ngaphambi kwendlu ekulu, lapha abantu abakweriyileko babajabulisa khona. Kanye nebala ngemva kwendlu ekulu, lapha kuhlala khona amalunga womndeni.

Umakhiwo Ophathelene Nokuhlalisana Nomphakathi

©Dr Peter Magubane

Ibizo elithi-kgoro, kade lisetjenziselwa ukutlhadlhula imakhiwo yokugwebela kanye neyezepolotiki. Ukuhlangana kwemizi yemakhaya le, ekhabe isendaweni yinye gade kutlhogonyelwa ngokuzinikela kwekhansela yamadoda, egade avame ukuhlangana ebandla ngaphasi komuthi omkhulu. I-kgoro khabe itlhadlhula indlu yokurarulula imiraro neyokenzela imihlangano.

Namhlanje, abantu abanengi abafuna ukuhlala emizini eyakhake isimanjemanje, abasakhi izindlu ezirondo sebakha esinamagumbi anguqande, ezisipara ezifulelwe ngamasenke. Ukobana babafuduse ngekani kanye nokuhlelwa kwezelimo okwenziwa ngurhulumende gade kutjho bona kube nentandi ezitja ezinengi kanye nezinye ezidala kude le ngaphandle, ezinendlela ezimablogo, ekuhlala imindeni engahlobani nabomakhelwani bawo.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana