Ho sebetsana le Dipodi

©Marinda Louw
Dipodi di lokela ho sebetswa bakeng sa mesebetsi e kang ho entwa, ho ntsha manyowa, ho kuta itlhako le ho hlophisa. Sehlopha sa dipene tse sebetsang se tla fokotsa kgatello ya kelello mme e be kotsi ho diphoofolo le rapolasi. Dipene tse nyenyane le mekgwa ya ho sebetsana le ditshebeletso di dumella ho sebetsana hantle le dipodi ho ena le ho leka ho sebetsa le tsona kampong e kgolo.
Dipodi di bohlale mme di ka ba thata ho sebetsana le dikgomo kapa dinku ha di sebedisa thepa ya ho sebetsana. Ha di 'phalle' habonolo mme di atisa ho imelwa haholwanyane. Ha di tshohile, di ka nna tsa paka ka hara khoneng kapa tsa robala le ho kaota, empa hape di ka ba mabifi ho tse ding.
Ntho e ka sehloohong eo o ka e nahanang ha o sebetsana le dipodi ke ho di boloka di kgutsitse le ho thibela dikotsi. Sebetsa ka ho kgoba matshwafo le ka kgutso le dipodi tsa hao, o se ke wa di qobella kapa wa di hlahloba. Ha ho na ho wesa, ho lahlela, ho hula dipodi kapa ho hula ka boya, mohatla, ditsebe, maoto, hlooho kapa molala.
Ha o sebetsana le dipodi, o lokela ho utloisisa boitshwaro ba tsona ba tlhaho. Ka mohlala, di kgetha ho fallela leboneng ho ena le lefifi. Ha di rate ho kena mehahong e lefifi mme di kgeloswa habonolo ke lerata. Dipodi di rata ho latela moeta-pele le ha di le ka pene, di atisa ho falla ka sedikadikwe ho potoloha mohlokomedi.
Dipodi di boetse di kgetha ho dula le mohlape mme di tla fallela dihlopheng tsa malapa, le basadi ba baholo ba tsamaya pele. Ho di arola ho tla baka kgatello. Di ka ba mabifi ha di kwaletswe mme di hatellwa. Sena se ka etsa hore di qhobane mme di fumane dikgeo ho baleha. Eba hlokolosi ha o tshwara dipodi, kaha matlwana a sithabetsang a ka baka dikotsi ho wena le diphoofolong tsa hao.
Dihlahiswa ha di rate ho tsamaiswa lefifing mme di arabela habonolo ha motho a eme ka morao, empa a ntse a le sebakeng sa tsona sa pono. Ho fumana dipodi hore di theohe tseleng (seterata se moqotetsane kapa mocha o sephara ka pela seteishene se laelang), ho falla ka potlako, haufi le tsela e fapaneng le dipodi; sena se tla etsa hore di tswele pele ka tseleng.

Tsela ya ho Tshwara Podi

©Marinda Louw
Ho tshwara podi, ka kgutso o ye ka lehlakoreng le leng mme oe tshwase ka tlasa manaka kapa hodimo ka leoto le ka morao, eseng 'maqaqailaneng.' Tshwara potsanyane ka letsoho le leng ka pela maoto a ka pele le letsoho le leng ka mora maoto a ka morao. Dipodi ha dia lokela ho hulwa ka maoto a tsona, mehatla ya tsona ha ya lokela ho phahama kapa e sothehile mme ha ya lokela ho sisinyeha ka ho tshwara feela manaka, tsebe kapa mohatla.
Ha o hloka ho sebetsana le podi, tshwara setsi sa manaka eseng dintlha. Podi e lokela ho sebetswa ka letsoho le leng kapa letsoho tlasa molala le tse ding tse ka morao. Ha podi e "reteletswe" bakeng sa ho hlahloba mpa ya yona, ho faola ditlhako kapa ho kuta ho phahamisa maoto a yona a tshehadi pele. Mala a tla potoloha ka tsela e kgahlanong le ho leba leihlo mme a tla fokotsa tshebetso e sa tlwaelehang ya 'dikahare tse sothehileng'. (Ho sheba mohatleng wa podi, ho lokela ho potoloha ka tsela e shebanang le yona.)
Ha podi e kgutlisetswa maotong a yona ho tloha boemong ba 'ho dula' e tlameha ho kenngwa kahoo maoto a yona a tshehadi a ema fatshe pele. Le ka mohla o se ke wa hula phoofolo ka maoto, o sebedisa mofetohedi kapa oe otla sefahlehong.

Ho Sebetsana le Dipodi Dibakeng

Metseng e meholo, dintja (ho sebetsa ka bophara ho tloha ka theko) di na le thuso haholo. Dipodi di tla kgomarela mme di qale ho falla hang ha di tseba ntja. Hangata, sena se tla bolela hore di falla kapele.
Dipodi di tla dula di phahame ka potlako ho feta ho theoha. Ho thata ho tlosa mehlape e meholo ho theoha, haholo-holo ha ho ena le dipotsanyane kapa dipotsanyane tse nyanyang. Di atisa ho pholletsa lehlakoreng la leralleng. Tsamaya butle-butle ho theoha.
Ke dithupa feela tse nang le seile kapa mapheo a diphapang a ka sebediswang ha o kganna diphoofolo. Ho ena le ho otla fatshe ho feta phoofolo ka boyona. Diphoofolo tse tsamayang le kgola, di lokela ho kgannwa ka lebelo le phodileng, eseng ka potlako ho diphoofolo tse diehang ho feta le ho feta ka 20 kg (ka letsatsi la pele) le ho feta matsatsi a 15 ka matsatsi a latelang.

Ho Tsamaiswa ha Dipodi

Dipodi di lokela ho ba le dijo le metsi a hlwekileng kapele pele le ka mora ho tsamaiswa. Ha dipodi di fetoha lehlakoreng le lengata, ho hlaphohelwa ha bona ka mora ho tsamaiswa ho tla ntlafala. Ka dinako tse ding dipodi di ka sula mme ha di je ka mora ho tsamaiswa. Dipodi tse hlokang ho tsamaya haholo di hloka ho ba boemong bo botle.
Dikoloi tsa dipalangwang tsa dipodi di lokela ho ba le mekato e sa thelleng (le marobalo a kang mafoforetsane a mapolanka kapa jwang), dikarolo tse fetang 750 mm, tse nang le moya o kenang le o bobebe. Dikoloi ha dia lokela ho kwalwa ka ho feletseng. Koloi e lokela ho kwahelwa ka seile ho sireletsa diphoofolo moyeng le pula, empa ho hlokahala hore ho be le moya o lekaneng o kenang. O se ke wa paka teraka nako e telele ho feta hora o sa etse moriti kapa moya o kenang.
Ho bohlokwa ho arola dipodi ka dinomoro tse nyenyane ka diteraka ho thibela kotsi le ho senya. Hlalosa diphoofolo tse nang le manaka le tse fuputsweng, banna le basadi hammoho le diphoofolo tse kgolo le tse nyenyane ho thibela kotsi.
Diphoofolo tse foufetseng di lokela ho tsejwa ka ho hlaka le sedikadikwe se mebala-bala se pota-potileng leihlo le foufetseng. Di lokela ho arolwa ka thoko.
Ho tsamaiswa le kgatello ya maikutlo di ka pepesa mathata a bophelo bo botle. Dipodi di ka hlahisa matshwao a meriana a tshwaetso ya mafu a tshwaetso le pneumonia kapa dikokwana-hloko ka lebaka la kgatello ya kelello nakong ya ho sebetsana.
Ha o laola thepa, etsa bonnete ba hore o sebedisa mokoloko o sa ratwang mme o fane ka metsi a hlwekileng le dijo hang ha ho kgoneha. Dipodi ha dia lokela ho theoha kapa ho tswa koloing ho tloha bophahamong bo boholo ho feta 1.5 m.

Translated by Bongani Matabane