Dipatlisiso tsa K2 - Mapungubwe

Kgwebo ya Metseng le ya Machaba

©Roger de la Harpe

Dintho tse mmalwa di bontsha hore, ho theosa le dilemo, batho ba K2 ba ile ba ikakgela ka setotswana sebakeng seo mme ba kopanya kgwebo ya bona le lebopo le ka botjhabela. Ka mohlala, dihlahiswa tse makgolo tsa lenaka la tlou di fumanwe K2, ho tloha ditekong tse feletseng ho ya ho ditlamellwa tsa sephakeng ho ya ho dipetja ho ya ho dihokellwa. Mosebetsi wa lenaka la tlou o atisa ho amahanngwa le sebaka sa banna sa tshusumetso, mme tse ding tsa dintho tsena di ne di reretswe ho sebediswa sebakeng seo.
Leha ho le jwalo, dintho tse ngata di ne di etseditswe kgwebo ya machaba, jwalokaha ho bontshwa ke mefeng ya thipa ya lenaka la tlou eo ho nahanwang hore e bopilwe marakeng a Arabia. Dipatlisiso tsa K2 di boetse di hlahisitse dipalesa tse dikete tse tswang naheng ya Egypt le India. Mefuta ena ya bohlokwa, e fumanwang mebala e fapa-fapaneng ho tloha bokgubedu ho ya ho e tala, mohlomong e ne e fanwa e le tefo bakeng sa dikgwebo tsa lenaka la tlou ka bahwebi ba Maarabo lebopong le ka botjhabela. Difaha qetellong di ile tsa eba ngata hoo batho ba K2 ba ileng ba qala ho di qhibidiha ho etsa difaha tse kgolo, tse bitswang 'dirolara tsa tjalo'.
Sena se ne se etswa ka ho futhumatsa difaha ho fihlela di qhibidiha ebe ba di tshela ka letsopa. Ho nahanwa hore ba entse sena ho etsa hore difaha di be ho kgonehang haholwanyane mme kahoo di sebetse e le mofuta wa tjhelete ya lehae. Tse ding tsa Dirolara tsa Tjalo di bile di fumaneha dibakeng tse sa amaneng ho feta 300ks. Ke bopaki ba kgale ka ho fetisisa ba tsehebetso ya kgalase karolong e ka borwa ya Afrika.

Difaha le Dipetja

©David Fleminger

Ho phaella ho difaha, K2 e ile ya fana ka difaha tse ngata tsa koporo le dipetja, hammoho le detritus ya tshebetso ya koporo (manya a koporo, ho rojwa sebopi le diphaephe ho butswela). Ka tlwaelo, koporo e amahanngwa le basadi, mme mekgabiso ya koporo e ka nna ya kenya letsoho borapeding ba badimo ba basadi. Ka lehlakoreng le leng, tshepe e amahanngwa le banna, mme disebediswa tse ngata tsa lerumo la tshepe le dintho tse ding di fumanwe setsheng.
Ho thahasellisang ke hore sebaka se potolohileng K2 ha se na ditjhelete tsa koporo kapa tsa tshepe (koporo e haufi e fumanwa Mussina, hoo e batlang e le dikhilomithara tse 90, mme mohlomong tshepe e tswa sebakeng se ka thoko. Sena se bolela hore batho ba K2 ba ne ba tshwarehile ka kgwebo le meloko e meng.
Ho hlakile, hore batho ba K2 ba ne ba ntse ba ntlafatsa maiketsetso a bona a kgwebo mme ba bokella palo ya maruo le botumo ba dipolotiki. Ho na le bopaki ba hore karolo ya batho ba pele ba Zhizo e ile ya sala sebakeng seo (kapa ya kgutla sebakeng seo) mme a dula ho pholletsa le Leralla la Leokwe, ditaba tse sebetsang e le puso ya moetlo o matla haholonyane wa K2.

Mehla ya Borena

©Shem Compion

Ho phaella kgwebong, boemo bo botle ba tikoloho bo hlohonolofaditse batho ba K2 ka masimo a nonneng le mehlape e ntseng e eketseha ya dikgomo. Sena se ka nna sa tlatsetsa ho fetola maikutlo ho ya ka setso sa thepa ya botho. Jwalokaha batho ba itseng ba ne ba ruile, leha ho le jwalo, mekgwa ya sechaba e ne e ka fetolwa sechabeng ho fihlela barui ba eba bo radipolotiki ba phahameng. Ka hona, ho thwe Mehla ya Borena (e neng e tla fihla bophahamong ba Mapungubwe) e qadile ho pota 1000 AD ka moetlo wa K2.

Ho Tjheka Dithole

Ka mokgwa o tsotehang, boholo ba boitsebiso ba bohlokwa bo mabapi le bophelo le dinako tsa K2 di fumanwe ka ho shebella dithole, ka ho toba. Feela jwaloka kajeno, batho ba K2 ba hlahisitse ditshila tse ngata tse lokelang ho laolwa. Sena se ne se atisa ho etswa ka ho lahla detritus ka qubu ya dithole, e bitswang midden. K2 e na le di middens tse mmalwa, ho tloha ho tlhoro e kgolo ya metse ho ya ho di middens tse nyane tsa ntlo ka mora kichine ya ntlo e nngwe le e nngwe.
Midden e bohareng ba K2 (e neng e le bophahamo ba dimithara tse 4) e bile sepheo sa dipatlisiso tse ngata, mme baepolli ba dintho tsa kgale ba bile le nako e kgolo ya ho pholletsa le qubu ena ya pele ho histori. Ka mohlala, ditlhaloso tse eketsehileng tse tswang dibakeng tse nang le dintho tse entsweng ka letsopa tse fumanwang bohareng ba tsona di bontshitse hore batho ba K2 ba buile mofuta wa kgale wa Seshona, haholo-holo Kalanga kapa Seshona sa Bophirimela.
Kajeno, setsha sa K2 se na le sekoti se seholo se ileng sa epollwa dilemong tsa bo 1930, eseng se seng. Leha ho le jwalo, bohareng bo hare bo ntse bo bonahala, mme bo tlatsitswe ka dipalo tse ngata tsa ditaba tse hlalosang batho ba K2 le ho hlalosa dihlopha tse sa tshwaneng tse fumanweng ke bafuputsi. Ka bomadimabe, hona jwale K2 ha e na meedi ho baeti ba kajeno. Empa ho na le merero ya ho e kenyelletsa Leetong la Bohlokwa hang ha setsha se tsitsitswe. K2 e ka hara Serapa sa Sechaba sa Mapungubwe, e ka tlase ho sebaka se le seng khilomithara e le nngwe ho tloha Leralleng la Mapungubwe.

Translated by Bongani Matabane