Umkhicito weSheri neLuhla

© Louise Brodie

Umkhicito wase Ningizimu Afrika wemasheri lanongotelako, 0.1% wemkhicito lophelele mhlabawonkhe, yintfo lencane nawucutsanisa nalamanye emave aseningizimu lafana ne Chile, lekhona imakethe yekungenisa lengiyo yi China, ne Argentina, labahambisa bayise eMelika.

Lokungaba ngu 22% wemkhicito wemasheri aseNingizimu Afrika ayahanjiswa, lokungaba ngu 56% wemkhicito wemasheri lowenetisa lokufunwako lokuyimphilo endzaweni. Hhafu wemkhicito lokhishwako wase Ningizimu Afrika uya eUK.

Umkhicito wase Ningizimu Afrika wemasheri uyakhula, ngemahekitha lakhula nga 78% kusuka kumakhulu lamabili nemashumi lamabili nakunye emahekitha kuya ku makhulu lamatsatfu nemashumi lasiphohlongo nesiphohlongo emahekitha emkhatsini wemnyaka wa 2013 na 2018. Lokungaba ngu 40% wengadze yemasheri eNingizimu Afrika kwahlanyelwa ngemnyaka wa 2017 na 2018.

Umkhicito weMhlaba WemaSheri

Emasheri lanongotelako, iPrunus avium, angumsumpe wencenye yase Europe, eTurkey, Africa nase Asia kantsi njalo, leminye imikhicito yemasheri langiwo lekhicitwa kumave lafana ne Poland ne Turkey, atfolakala lana. Lemikhicito lemitsatfu lesetulu yemasheri lamunyu lasetjentiswa nakubhakwa aseRussia, eTurkey nase Ukraine.

Kusuka ngemnyaka wa 2001 umkhicito wemasheri lanongotelako sekakhule nga 52% neTurkey lelahlekelwa sigaba sayo lesisetulu semkhicito wemasheri emahlabeni jikelele ngemnyaka wa 2016 ngesikhatsi iChile itsatsa indzawo. Lalamanye emalunga lakusigaba sesihlanu yi USA, Uzbekistan ne China.

iNingizimu Afrika itsatsa indzawo yemashumi lamatsatfu nakune nemkhicito wemnyaka wemasheri langetulu kwemathani layinkhulungwane.

Kukhula lokumatima kubonwa emkhicitweni wesheri yase Chile. Kukhula lokungaba ngu 353% ngetulu kweminyaka lelishumi nesitfupha kuze kube ngumnyaka wa 2016 sekwente kwengcela kumave lasesigabeni selishumi ngemkhicito wemasheri, kuba ngumngenisi lomkhulu eAsia kanye nekuletsa 80% wekudla kwase China. Ngemnyaka wa 2016, bakhicita 26% wemhlabawonkhe kantsi nekuvimba kwabo kwesikhatsi semnyaka wa 2018/19 kwaba ngemathani lalikhulu nemashumi lasihlanu etinkhulungwane.

Lokukhula kwemkhicito eChina kwakukuhle kakhulu. Kukhula lokungetulu kwa 1800% eminyakeni phakatsi kwemnyaka wa 2001 na 2016 sekukhombise iChina njengemdlali lomkhulu, netingadze tetitselo letihambela kusuka ekulinyweni lokudzala ngaphansi kwehhafu yelihekitha kumapulazi laphucukile langetulu kwetihlahla tekulinywa letiyinkhulungwane kuya esisindvweni lesiphakeme. Echina, lokuhlanyelwa kwetihlahla temasheri kutindlu letiyihhafu, ngesikhatsi bukhona besheri bukalekile.

Lokuvikeleleka kweChina kwemnyaka wa 2018/19 kwesikhatsi secherry kwaba ngemathani lamakhulu lamabili nelishumi etinkhulungwane.

Ngekuya kweLitiko Lwetekulima lwase Melika (United States Department of Agriculture – USDA) umkhicito wesheri wemhlaba wemnyaka wa 2018/19 wakhokhwa nga 3.3 million emathani, kukhula kwemathani lalikhulu nemashumi lasihlanu nesiphohlongo etinkhulungwane temathani. 

Kukhula nga 30% kucatjangelwa eEurope, ikakhulu ePoland lapho khona emasheri angetetela lokungaba ngu 1/3 wemkhicito we EU.

Tindzawo Tekukhicita iSheri eNingizimu Afrika

Simo selitulu sase Free State emadolobheni lase Ficksburg, Clocolan nase Fouriesburg kanye nasetindzaweni tase Ceres yase Western Cape – simo selitulu lesibandzako sasebusika, lihlobo lelifutfumele lokusemkhatsini – silungele kulinywa kwesheri eNingizimu Afrika.

Liningi lemasheri, 71% ukhicitwa eWestern Cape, 13% eFree State na 10% eSifundzeni sase North West.

Lokuphelele kwemkhicito wemasheri eNingizimu Afrika kwaba ngemathani layinkhulungwane nemashumi lamabili nakune ngesikhatsi semnyaka wa 2018/19.

iMakethe yeMasheri

Lokunga ngu 55% wemasheri ase Ningizimu Afrika atsengiswa etitolo tase Ningizimu Afrika nasemakethe. Lokungaba ngu 22% kuyangeniswa bese nalokungaphansi kwa 10% kuyakhicitwa. eGoli naseThekwini nguyona makethe lesetulu, ngalinye lelibamba 33% wemkhicito wemasheri asendzaweni. iPitoli itsengisa 21% bese iKapa ibangu 9% wemasheri ase Ningizimu Afrika.

Kumasheri ekungeniswa, kungaba ngu 50% lohamba aye eUK, 24% uya eMiddle East, 16% uya eEurope nase Russia. Lenye imakethe letfola emasheri aseNingizimu Afrika nguletinye tive tase Afrika kanye nasekudzeni kweMphumalanga ngu 3% ngakunye.

Translated by Phindile Malotana