Pele ga ge molemi a ka thoma ka bolemi bja gagwe, o swanetše go lebelela methopo yeo e lego gona - meetse, naga, ditšhelete le mošomo. Se se tla ama mohuta wa dibjalo, nako ya go bjala le bogolo bja pšalo.
Molemi o swanetše go tšea sephetho sa gore o tla dirišwa dibjalo dife - go thibela kgogolegommu, go kaonafatša maphelo a mmu, bjalo ka furu ya diruiwa, bjalo ka dijo tša batho, go romela goba legae goba bjalo ka dibjalo tša tšhelete? Tlhako ya go swana le mohuta wa boso, phihlelelo ya mebaraka, didirišwa le nyako di tla huetša tšweletšo ya dibjalo le diphetho mabapi le bolemi.
Methopo ya Tšweletšo ya Dibjalo
Meetse
Go hwetša dibjalo tšeo di swanetšego go bjalwa go tla laola ke seo se šetšego se le gona. Na go na le meetse a go nošetša, ditlhamo tša nošetšo, meetse a ka gare ga molete goba meetse a tlhago a go swana le a pula ya ka mehla. Ke eng boleng bja meetse, kabo ya meetse ke a ka kang gomme dibjalo di tla kgona go tlwaela mothopo wa meetse?
Naga le mmu
Bogolo bja naga ke bjo ka kang? Naga e kgauswi go šoma goba metšhene gape seo mohuta wa mmu ke ofe? Tekommu go laetša mohuta wa mmu, diteng tša phepo ya mmu le monono wa tšweletšo ya dibjalo di bohlokwa. Akanya go arola naga ka diripa tše nnyane e be o lokela legora go dumelela phetošopšalo ya phulo, go fokotša bohodu le tokelo ya go tsena ya diphoofolo tša baagišani le batho.
Tšhelete
Go na le tšhelete ya go bjala dibjalo? Go tla ba bokae go tšweletša dibjalo gommr nako e ka kang pele puno e bapatšwa. Go fa mohlala, o swanetše go bapiša ditshenyegelo mabapi le go hloma lefelo la olive yeo e tla tšeago mengwaga ye mmalwa go bontšha poelo, ge go bapetšwa le ditshenyegelo mabapi le go hloma hektare ya ya merogo ye fapanago, yeo e ka bunwago ka ngwaga. Leano la kgwebo le bohlokwa go hwetša ditšhelete tša go swana le dikadimo goba thušo ya mašeleng.
Mošomo
Na tšweletšo ya dibjalo mo polaseng ya gago e tla hloka bašomi ba go šoma ka diatla goba metšhene e gona? Ge e le gore bašomi ba gona, a na bolemi bja dibjalo bo tla sepelago mmogo le dilo tše dingwe tša temo? Na metšhene e gona goba metšhene e ka hirwa? Ge go le bjalo, hwetša ditshenyegelo tša makhura, ditefo le mabokgoni a itšego a go swana baotledi bao ba nyakegago go dibjalo tše di itšego.
Dibjalo Tše o Nyakago go di Bjala
Go tšea sephetho gore o bjale bdibjalo tšeo dife ga go bonolo ka fao keletšo ya morekiši wa peu goba raekonomi e ka ba bohlokwa.
Klimate vs Sebjalo
Klimate ya polase ya gago, mohuta wa mmu le pula di tla laetša katlego ya dibjalo. Go fa mohlala, mabelethoro le millet di kgona fo kgotlela komelelo gomme ke dibjalo tše loketšego batho le furu ya diruiwa, mola go koloba go lekotše tšweletšo ya banana le mmoba.
Tšhomišo ya Dibjalo
Go bolela nnete, dibjalo tša gago di tla kaonafatša mmu, di ka fa diphoofolo dijo le batho gape di ka tšweletša ditseno. Dibjalo di ka bjalwa gape ka gare ga dibjalo tša go swana le dikenywa, go tiiša metheogeng wa mmu le go kaonafatša tsenelelo ya meetse mmung.
Dinawa tša go swana le dierekisi tša cowpeas di oketša naetrotšene mmung. Ke šireletšo ya mmu e botse, e fa phulo goba furu ya diruiwa le sonoplomo gomme e ka bunwa go hwetša protein mo matlakaleng le mo dipeung go lewa ke batho. Mabelethoro le ona, a kgona go kgotlelela komelelo ebile a oketša dibolang mmung gomme a ka fulwa ke diruiwa le go bunwa go hwetša mabele, go dira furu goba go Bio-ethanol go kgona go tšweletša.
Theko ya Dibjalo
Pego ya tebelelo ‘outlook of agricultural production, consumption, prices and trade in South Africa for 2018 to 2027’ ya the Bureau for Food and Agricultural Policy (BFAP) e bone tshepelo ya dibjalo ka mo Afrika Borwa.
Pšalo ya dibjalo tše di sa tšwago mo Afrika Borwa e laetša diphetogo tše kgolo go pšalo ya dibjalo. E bontšhitše gore dibjalo tša go swana le lehea le serolwane (kudu bjalo ka furu ya diruiwa) le dinawasoya di a gola, kudu ka go šomiša lehea le lešweu, yeo e lego dijo. Se ke ka lebaka la poelo ya ka fase ya batšweletši bja mabele gammogo le nyakego ya furu ya diruiwa ka ge balemi ba sa reka dilo tša mehlape ya bona ka morago ga dikomelel.
Ditshenyegelo Mabapi le Dinyakwapšalo tša Tšweletšo Ya Dibjalo
The Bureau for Food and Agricultural Policy (BFAP) e boba gape gore gare ga 2018 go 2017 namelelo ya theko ya oli le theogo ya phetošetšo ya ranta mo Afrika Borwa mabapi le go bapišwa le dikharentshi tše dingwe, di tla oketša temo le dinyakwapšalo tša monontšha le makhura. Ka fao, go šomiša methopo gabotse go ka fokotša ditshenyegelo.
Go akaretša dinawa ka gare ga motswako wa mafulo goba dibjalo tša kheše go ka thuša ka go aga poloko ya naetrotšene mmung mme go ka fokotša ditshenyegelo tša monontšha wa nitrogen. Go diriša mašaledi a puno go dira manyoro le go bea dikhupetšo go ka aga bokgoni bja go boloka monola mmung le go fokotša ditshenyegelo tša nošetšo.
Translated by Lebogang Sewela