Sefako ka Aforika Borwa

Go swana le pula, sefako ka popego e ka ba le seabe mo go hwetšagaleng ga meetse ka lefelong la bolemirui, eupša gape e ka hlola tshenyo ye e tseneletšego go dibjalo tše di golago, kudukudu ka mapanteng a sefako a Aforika Borwa.

Sefako ke Eng?

Sefako ke dikgwele goba dilarolwana tša lehlwa go tšwa go 3 mm le 50 mm ka bogolo. Ka lebaka la gore popego ya sefako ka tlwaelo e nyaka maru e fetolwago ke go gogwa ka maatla, sefako gantšhi se amantšhwa le matlakadibe. Ka tlwaelo pula ya sefako e ba gona metsotso ye e ka bago 15 gomme gantšhi e diragala ka gare ga meriti.
Aforika Borwa e kotsing ya dipula tša sefako tše šoro, e lego ka gare ga lefelo la magareng ga megaranafase ka karolong ye e bonolo ya dikgato di le 30 le 60 leboa le borwa bja garafase.

Sefako se Hlama Bjang?

Dipula tša sefako di hloka megogo ye maatla, motheo wa go felela wa lehlwa le meetse a tonyafaditšwego kudu go fetoga. Go smallest hailstone go bopa le updraf to fgo 35 - 55 km/h a nyakega. Mogolo maswika, Bogolo bja ko lofodi kgwele, 40 mm - 11 mm, ya go hloka updrafts 90 km/h go hloma.
Maswika a sefako a thoma go bopega ka peung ya marothodi a mannyane a pula goba dikarolwana tša lehlwa tše bonolo tše di tsebjago ka graupel – mašaba a thatafaditšwego a dikgapetlana tša lehlwa. Ka nepo ya gore marothodi a pula a dirilwego lehlwa goba graupel go gola go ba maswika a ka nnete a sefako, a swanetše go hwetša lehlwa la tlaleletšo, tshepedišo ya go bitšwa accretion. Go dira bjalo, lee la sefako le swanetše go tšea nako ka marung a a humilego ka meetse a a tonyafaditšwego kudu moo dithempheretšha di le go fase ga 0°C.
Maswika a sefako a wa ka lebaka la koketšo ya bogolo bja go palelwa ke go fetolwa ka disele tša go goga ga go aya godimo ga pula, goba e kaba swarwa ka gogo ya go ya fase e foswa go ya lefaseng. Maswika a sefako a magolo a wa ka lebelo la go feta 160 km/h. Bontšhi bja sefako bo a tologa pele bo betha lefase goba bo hlahlamologe ka dikgaruru tša ka gare ga matlakadibe.

Mafelo a Sefako ka Aforika Borwa

©RE Schultze

Molemirui ga a swanela go iketla mabapi le bolemirui ka mo lefelong leo le nago le pula sefako ye sego ya ka mehla e na le khuetšo ya go ka ba le pula ya sefako gomme e ka ba le seabe se segolo sa ekonomi mo tšweletšong ya dibjalo. Go fa mohlala, batšweletši ba diterebe tša tafole ka lefelong la Waterberg ka Profenseng ya Limpopo bao ba itemogela ‘fela’ ye tee ya dipula tša sefako go tše tharo ka ngwaga, ba tsentšha maloka a sefako a go khupetša meterebe.
Ditiragalo tša sefako di godimo ka bokagare bja KwaZulu-Natala, dikarolong tša leboa le bodikela bja Kapa Bohlabela, Freistata gare le ka mafelong a Nagagodimo a ka Gauteng Freistata bohlabela le Mpumalanga go feta mafelo a mangwe a ka Aforika Borwa.

Mapanta a Sefako ka Aforika Borwa

Go na le mafelo a ‘mo go dirego kudu’ a pula ya sefako goba ‘mapanta a sefako’ ka Aforika Borwa. Mafelo a a na le tiragalo ya bontšhi ya pula ya sefako go feta mafelo a a mabapi.
Lefelo la Misgund ka Moeding wa Langkloof, lefelo le tee tšweletšo ya dikenywa tša go foforega le legolo ka Aforika Borwa ke karolo ye kgolo ya dikenywa tše di hlohloregago, ka fase ga nošetšo, ke lefelo la tiragalo ya bontšhi ya pula ya sefako, leo le bago kotsing ya tahlelo ya ka mehla.
Lepanta le lengwe la sefako le legolo le taologa go bapa le mekgokološa ya borwa bja Dithaba tša Winterberg ka Kapa Bohlabela go tšwa ka leboa la Somerset Bohlabela go ya leboa la Fort Beaufort. Balemirui ba kgwebo ya tša bodinamune ba Moeding wa Noka ya Kat kgauswi le Fort Beaufort ba bile le ditahlegelo tše kgolo kudu ka lebaka la dipula tša sefako tše šoro tša ka mehla.
Ka Kapa Bohlabela, dipula tša sefako tša Manthole le Pherekgong di laetšwa ka maswika a magolo kudu, a feta le mae a kgogo.
Go bohlokwa go tseba ke neng ge ‘sehla sa sefako’ ka tikologong ye e itšego, ka lebaka la mamemo a dibjalo ka nako yeo pula ya sefako a hlaselago e dira phapano ye kgolo kudu tshenyong yeo e hlotšwego. Ka maswabi, tshedimošo mabapi le tiragalo ya pula ya sefako, mafelo a se diregago ka bontšhi goba bogolo bja maswika a sefako e ka se hwetšwe go tšwa mo dikwalong tša botsebi bja maemoa bosa.

Translated by Lawrence Ndou