Leswao le kgahlanong le kgethollo
Go ya ka bašweu ba bušago ka Aforika Borwa Nelson Mandela e be e le sethalwa se se lebetšwego. Se e be e le taba lefaseng ka moka: ka ngwaga wa tsheko ya Rivonia New York Times e gatisitše dipego tše ka bago tše lesomepedi moo leina la Mandela le hlageletšego; ogwaga wo o latelago, le tšweletše gatee fela, le gona e be e le mabapi le Winnie Mandela.
O tšwile ka sebete go šoma go bea leina la gagwe le lebaka di hlola di phela, gomme ka go dira bjalo a humana lehloyo la Maphodisa a Tšhireletšo. Ka nako ye nngwe, e be e bonala o kare sephetho se tšerwego ke baetapele ba Khonkerese ya Tshwaragano ka ntle ga naga go lebiša šedi go Mandela: maatla a gagwe a lemogilwe gomme a mo dira wo o nyakegago.
Go tšere nako eupša leina la gagwe ka bonya le tlile pele go ba leswao la lesolo la go lwela tokologo. Se se itaeditše ka mekgwa ye me nnyane ya go makatša: ka mathapama a Mokibelo ka otlela go ya ka Kantorong ya Poso ya ka Johannesburg go romela lengwalo le le ngwadišitšwego la Mandela ka kgolegong. Monna motho moso e be e le tleleke ya khaontara.
O be o lapile gomme go be go fiša a kaname godimo ga khaontara, hlogo ya gagwe e ikhuditše godimo ga diatla tša gagwe. Ke mo file lengwalo, o le lebeletše ka go lapa — eupša, ka ge a bona leina, o ile a phela le semeetseng. O dutše ga botse, mahlo a gagwe phatsima, gomme o mphile tiragalo ya maleba.
Bohlokwa bja Mandela bo a lemogwa
Nakong ya bo-1970 le mathomong a bo1980 mmušo wa kgethologanyo o thomile go tsoga go bohlokwa bjalo Mandela bjalo ka moetapele. Ka ge a gola mmušo o be o tšhoga gore o tla hlokofalela ka kgolegong gomme a ba sethalwa sa motlaišwa sa go hlakanaya kganetšo ya lefaseng ka bophara go kgethologanyo.
Ditšebišo tša bohlokwa di dirilwe tša go lokollwa ga gagwe motswala gagwe, Kgošikgolo Kaiser Matanzima, le Johan Coetzee wa Maphodisa a Tšhireletšo. Maemo e be e le gore Mandela o tla dumela go tloga Aforika Borwa ka boyona gomme a ya go dula ka Transkei, seo se tsebjago bjalo ka nagalegae ye e etilwego pele ke Matanzima. Mandela o ganne.
Mandela le bašomimmogo ba gagwe ba bahlano ba kgauswi kudu ba tlošwa Sehlakahlakeng sa Robben go fetišetšwa maemong a kaone ka kgolegong ya Pollsmoor naga kgolong. Go tloga mathomong a 1985, matona a thomile go mo etela ya dikopano tša sephiri gomme o ile a išwa go bona Mopresidente P. W. Botha.
Bagwera ba ba etela ka Pollsmoor
Ka morago ga mengwaga ya go dira dikgopelo tša go ngwalwa mafelelong ke ile ka dumelelwa go mo etela ka metsotso e 45. Ke boditšwe gore ke be ke dumelelwa go mo bona bjalo ka mogwera, e sego bjalo ka mogaši wa ditaba, gomme ka dirwa gore ke tshepiše gore nka se ngwale ka ga yona. Seo se be se le thata go nna, gomme ke ile ka swanela ke go dira bašomimmogo ba ka ba Rand Daily Mail go se amogela. Ke be ke šetše ke tseba, moleti wa tšhireletšo wa Mandela Warrant Officer James Gregory.
Mo mengwageng ye mentšhi, go thoma le Sehlakahlake sa Robben, mosadi wa ka, Anne, le nne re rometše diphuthelwana tša dijo tše bose ka nako ya Keresemose go Mandela. Go tloga fao, ngwaga o tee, ke boditšwe gore e tla swanelwa ke go fana le mogolegwa o mongwe le yo mongwe ka Sehlahlakeng. Ke letšeditše dikanto kgolo tša kgolegong go tiišetšwa. 'O ra gore ge e le gore ge ke romela kilokramo ye tee le ya malekere o tla a phatlalatša magareng ga 1 400 ya bagolegwa?' Ke kgopetše. "Ee,'e be e le karabo.
Go be go le molalleng gore se se a segiša eupša, go tšwa fao, re be re le dumelelwa go romela tšhelete yeo e tsentšhwang tšhupaletlotlong ya Mandela ka kgolegong. Ka nako, re be re dira bjalo go bošomammogo ba Mandela, Walter Sisulu le Govan Mbeki.
Ke boditšwe gore, ka Keresemose, ba be ba kgona go ngwala mananeo a dijo ba bego ba di nyaka gomme bašomi ba kgolegelo ba ye ka lebenkelengkgolo la gauswi go ya reka. Ka letšatši la maikhutšo la rena la ngwaga ka Kapa re be re otlela go ya ka kgolegong ya Pollsmoor go tlogela dimpho. Ke be ke šongwa ke Gregory gomme o be a dula a na botho le mohola.
Dipoledišano tša mannete
Ka gae ka Johannesburg mesong ya Mokibelo o moo tee, Winnie o leditše e le maemong a kgatelelo: O ba boditšwe gore Mandela o na kankere gomme a leka go tiišetša mabarebare le semeetseng. Ke bile ka letšetša ka Pollsmoor gomme ka swara Gregory. O nnetefaleditše gore go be go sena nnete ka seo; o be a bone Mandela nako ye kopana pele gomme o be a le botse gomme o jele dijo tše botse.
Gregory o nkgopetše gore ke bolele Winnie se, le ka moo e lego se se mpe ka gona gore go na le batho bao ba ka phatlalatšago dipolelo tše di se nago bonnete tša go swana le se. Ke mo lebogile le go mo kgopelwa go fetišetša ditumedišo go Mna Mandela le yena o boletše gore o tla dira bjalo.
E be e le ya mannete le boima go dumela gore ke be ke bua le moleti wa ka kgolegelong ka ga mogolegwa wa maemo a pele wa naga. Ke bea mogala fase gomme ka bolela Anne,'Gore ke ye nngwe ya megala ya bogaswiu kudu yeo ke bilego le yona.'
Ketelo ya diteko
Go beakanya go etela Mandela ke feditše le mogopolo wa ka gore ke tla bolela seo ke naganago gomme nka se dumelele kiletšo ye nngwe le ye nngwe. Ke ile ka amogelwa ka kgolegong ya Pollsmoor ke Gregory: O boletše gore ba thabile ka moka ka ketelo.
Ke ile ka lemoga gore ya e be e le ketelo ya teko — ba taolo ba be ba nyaka go bona seo se tlago go hlagelela ka lebaka la gore mengwaga ye mentšhi ke fela maloko a lapa ba be ba dumelelwa go bona Mandela.
Ke ile ka tšhoga le go fofa ka gore ka nnete ke tla bapela le melawana e ka ba yefe goba yefe. O se swenyege, go boletše Gregory; 'Monnamogolo’ o tseba seo se bego se dumeletšwe gomme re be re sa dumelelwa go bolela ka maemo a ka kgolegong.
E be e le nako ye e kgethegilego bophelong bja ka: Ke dutše setulong ka pele ga letlakala la galase ye kgolo gomme o tlogile a tsena Nelson Mandela, diatla tša gagwe di le maemong a godimo a bitša a dumediša. O dutše ka lehlakoreng le lengwe la galase gomme re boletše ka dipikara, di fa mantšu a rena modumo wa go sebe le sebopego.
O be a le hlogo putšwa le sefahlego sa gagwe se be se na le methalo. Eupša o ile a iswarwa a emem thwii gomme a bonala a le maatla ka ge ke be ke mo bone, mafelelo a go feta mengwaga ye masomepedi. Ke be kgwathilwe ke go hlomphega ga gagwe. Se e bile monna yo a kgotleletšego le go teba gomme a ba šoro mo tshepedišong.
O boletše ka taolo. O be a na le botho go Gregory le o be a e na le botho Gregory go yena, eupša Mandela, le ge e le e le gore ke mogelegwa, e be e le monna yo a bušago.
Maemo a Mandela a kaonafaditšwego
O be a beakantše lenaneo la dintlha tša kopano ya rena: o be a nyaka gore thuše ka go bula tsela ya thuto ya basetsana ba babedi ba gagwe, gomme o be a nyaka go tseba ka ga mehutahuta ya bagwera ba kagale.
O nkgopetše gore ke botše Ngaka Harold Seftel, setsebi ka mesunkane ya Aforika, yo a mo tsebilego ka ge ba be ba le baithuti ka Yunibesithing ya Witwatersrand, gore o be a theeletša dibolelo tša gagwe letšatši le lengwe le lengwe radiong. Ke ile ka swanelwa ke go botša Seftel gore Mandela o be a latela keletšo ya gagwe gomme a swanela ke go fokotsa letswai ka dijong.
E be e le lefase le le nnyane ka lebaka la gore ke be ke sa tsebe Harry Seftel, eupša sesi wa gagwe, Dolly Levine, e be e le mogwera yo kgauswi kudu o tsebišitšwego Anne le nna —'' ka lenyalo la peakanyo la majuta’ — gomme o tšwetše pele ka kgahlego ya maleba go lenyalo la rena le bana. Ka moragonyana, ke leleditše Seftel ka molaetša wa Mandela o ile a leboga ka thakgalo,'ke mahlatse a o mphago ona, ke a mitzvah.
' Mandela a nkgopela go etela gape, ka nako ya go okeletšwa gabedi, eupša o boletše gore a ka se mpone ka ntle le ge Anne le yena a tla. Ba be ba se ba tsoge ba kopane — re nyetše ka morago ga ge a romelwa kgolegong — eupša o boletše gore o be a na le seswantšho sa gagwe lebotong la sele ya gagwe. Anne le nna re ile ra etela, ka Pherekgong 1986, dibeke di se kae pele re fudugela ka ntle ga naga Brithani, gomme ka nako yeo taolo ya Mandela e be e thadilwe molaleng.
Re bile le keetelo ka go ikgokaganya ka kantorong yaKolonele wa dikgolego oo a bego a dutše ka morago e ntše a tšea dintlha ka setlankana gomme go be go le molaleng gore o taolong fela ya semmušo. Ka nako ye ke be ka swanela ke fana ka kano yeo e ngwadilwego pele gore nka sebe ka ngwala ka ketelo.
Mandela o a lokollwa
Mmušo wa Aforika Borwa o dirile piletšo gore ka Labohlano Mandela o be a swanetše go lokollwa letšatši leo le latelago. Ka Mokibelo o, ke be ke swanela ke go lokiša setulo ka lebenkeleng la go rekiša dithoto tša kgale kgauswi le legae la rena ka West Hampstead, London. Ke tlogile ka tsena ka thakgalo go mong, "Ditaba tše monate gore Nelson Mandela o lokollwa lehono.' A kgwela morago go nna,' Ke Motšhošetši.
O swanetše go kgaolwa molala.'E be sebaka se se mpe eupša o be a sa laetše kgopolo ya batho ba Britihani ka moka ka nako yeo. Ke feditše letšatši ka moka ke lebeletše Sky TV, go sedimošwa ka sebaka sa go makatša sa diswantšho tše phatsimago go tšwa ka ntle ga kgolegelo ya Victor Verster ka nageng legae le go tšwa moo ka Grand Palace ya Kapa moo Mandela a bilego a bolela le batho ba dikete tše di ntšhi.
Translated by Lawrence Ndou
Baetapele le baemedi ba African National Congress e be e le ba mathomo ba go romelwa kgolegong....