Mohuta wo namela o kaonafetše phepo/furu goba dibjalo tše di šireletšago mmu. Nawa e ka bjalwa bjalo sa sebjalo sa go bjalwa le tše dingwe goba ka phetošopšalo e bile e kgona go kgotlelele komelelo. Ke nawa ya go ba le protein ya godimo yeo e tlogelago naetrotšene ka mmung, gore sebjalo se se latelago se holege.
Go akanywa gore nawa ka ngwaga e ka ba dimilione tše 12,5 tša dihektare ka palomoka ya tšweletšo ya mabele (dijo) ye e lego ditone tša dimilione tše 3. Bodikela le Central ke dilete tša tšweletša tša ka pele mo lefaseng tše di tšweletšago 64% ya ditone tša dimilione tše tharo tša dinawa. Nigeria ke naga ye etelago pele ka tšweletšo ya dinawa, go latelwe ke Brazil.
Kua Australia le Asia dinawa e bjalelwa furu fela, eupša gape bjalo ka ka dibjalo tše di šireletšago mmu goba ge manyore go maatlafatša mmu ka naetrotšene le nitrogen-fixing microbes. Mo Afrika Borwa dinawa di tšweletšwa mo diprofenseng tša Leboa Bodikela, Limpopo, KwaZulu-Natal le Mpumalanga.
Go Ja Cowpeas
Dinawa di ka apewa goba di ka fufuditšwe ka morago ga go enwa ka meetse bušego kamoka. Ke gona e apewa gammogo le merogo ye mengwe go dira sopho, goba e ka šilwa go dira bupi goba Phesta. Diphotlwa tše foreše, tše nnyane di ka apewa bjalo ka merogo. Matlakala le dintlha di ka šomišwago bjalo ka merogo go swana le sepeneše, eupša gape e ka omišwa go šomišwa bjalo ka tlalaletšo ya proteine.Ka dinako tše dingwe dipeu tše tala di bešwa go swana le matokomane, e be di šilwa go šomišwa bjalo ka kofi. Peu ye e šitšwego ye omilego gantši e kopanywa le dieie le disepaese e be e gadikwa ka gare ga oli.
Ka diprofenseng tša Limpopo le Mpumalanga matlakala a dinawa a bunwa a hlwekile bjalo ka merogo goba go apea sopho go go omišetšwa tšhimišo ya ka moragonyana. Dinawa di na le maemo a godimo a iron (Fe), potasiamo (P), bithamini B9, di na le digwaši tše ntši, proteine (ya go fihla 24%), makhura a ka fase le maemo a godimo a diaminoesiti.
Nawa ya Furu ya Diruiwa
Nawa e bjalelwa gape furu ya diruiwa - bjalo ka tšweletšo ya furu le go dira bjang. Furu ke dijo tša diruiwa, tša di nyakegago ka nako ya komelelo. Furu ya nawa e dirwa ka go šomiša matlakala a nawa, o a kopanywa le matlakala a matala a lehea goba mabelethoro le e be di kopanya, o be o di khupetša ka polastiki e be o di gatelela. Ke gona o ka di tlogela. Nawa e ka tšweletša poelo ye botse ya khwalithi ya godimo ye e omilego.Ka tlase ga maemo a komelelo poelo ya nawa ditone tše 2 go ya go 3 tša furu ye e omilego godimo ga hektare, eupša e puno ya go lekana 8 T DM / hektare e rekotilwe mo mafelong a nošeditšwego. ka mohola wa phepo ya diruiwa o botse o hwetšwa ka moo nawa kopanywe le lehea. Diripa tša sebjalo sa godim ka ntle le diphotlwa, di šomišwa bjalo ka furu ya diruiwa. Balemi ba gae bao ba segago le go boloka furu ya nawa ka sehla sa komelelo ba ka dira 25% ya letseno la ngwaga ka ngwaga ka go e rekiša bjalo ka furu.Translated by Lebogang Sewela