Lehlwa, Phoka le Mouwane

Lehlwa, phoka le mouwane ke dipopego tša go hlatloga tšeo di bago le seabe ya mo go beng gona ga monola ka lefelong la temothuo. Le ge e se sebopego se segolo kudu sa mothopo wa meetse ka temothuong, lehlwa, phoka le mouwane di na le seabe mo go tlhameng maemo a bosa ka lefelong leo le ka swanelago dibjalo tše di itšego.

Lehlwa ka Aforika Borwa

Ge le welago fase ka bophagamong bja fase, e sego fela ka dithabeng, lehlwa le a diragala ka mafelong ao a megaranafase ya godimo – mogaranafase wa go leba ka Paleng ya Leboa ya 35°N le 35°S – dikarolo tša go feta ka leboa le borwa bja lefase.
Afrika Borwa e ka meganaranafaseng ya bogare ya borutho - leboa la 35°S - gomme bontši bja naga ga bo hwetšwe lehlwa. Ke fela ka dithabang tše ka bogodimo kudu di hwetšago go wa ga lehlwa go go mmalwa marega a mangwe le a mangwe. Go wa ga lehlwa ke ga bonnyane gomme lehlwa le tologaka pela ka morago ga go na. Lehlwa le bopiwa ka marung a makoto, a stratiform a ka tlišago pula e ntšhi.
Lehlwa le le tologago le iša go fetiša, go kgatha tema ka go tlatšwa ga matamo le go hlokomela dikelo tša marega tša matamo ka mafelong ao pula e nago selemo. Ge go bapetšwa le pula, seabe sa lehlwa bjalo ka mothopo wa meetse a go temothuo ke le le nnyane kudu.
Ka Koue Bokkeveld kgauswi le Ceres ka Kapa Bodikela ke fela tikologong ya temothuo ya dibjalo tša go swana le dikenywa tša go hlohlorega le matapola, moo lehlwa le wago maakga a mmalwa ka dirapeng tša marega le mašmong a dibjalo.

Mouwane

©Shem Compion

Mouwane, ke llaga ye kitlanego ya marothodi a meetse a ma nnyenyane ka lefaufaung la fasana – gantšhi go ya fase maemong a lefase. Mouwane o bonwa kudu ka selemo gomme ka tlwaelo go tšwa ka meriti go fihla ka masa, eupša o wa moyafala le themperetšha ge di ya godimo. Ka mafelong a meboto ye e swanago e maphoto, o bonwa ka mafelong a fasana fela.
Mouwane o tlwaelegile go ralala le mafelo a a fodilego a Aforika Borwa, kudukudu nakong ya selemo le ka mafelong a bophagamo bja ka bogareng ka fase ga leboto la ka bohlabela bja naga. Mouwane wa dinagare tša KwaZulu-Natala ka lefelong la lepanta le tsebja gabotse ka mafelo a bophagamo bja ka bogareng, e bopa kgaolo ye e kgethegilego ya tša tlhago ka profenseng.
Mathomong a selemo mouwane o hlalošitšwe bjalo ka kotsi ya tšweletšo ya dibjalo ka mouwaneng wa lepanteng la ka KwaZulu-Natala. Mafelo a lepanta la mouwane ga a swanela tšweletšo ya phulo ya mabelethoro, ka lebaka la kotsi ya malwetši a go swana le difankase ruse le ergot, tšeo di phelago ka fase ga maemo a monola. Malwetši a a difankase a tšweletša mpholo, wo o ka amago phulo ya dikgomo mo mabelethorong.
Ka go le lengwe, maemo a mapanta a mouwane a hlalošwa bjalo ka a maleba ka tšweletšong ya abokhato, sebjalo seo se nyakago monola wa godimo ka go kwagala. Ka fao, mouwane o swanetše go elwa hloko ge o kgetha gore o bjala dibjhalo dife ka tikologong ya temothuo.

Phoka

©Shem Compion

Phoka ke meetse a ka sebopegong sa marothodi a ma nnyane a bopegago mo dilong tše di hlageletšego ka mesong, kudu, eupša gape ka mathapama. Phokafalo ya moyameetse ka go marothodi e laolwa ke themperetšha ye e itšego, se se bitšwa boemong bja phoka. Ge bokagodimo bo bonagatša mahlasedi a phišo gomme themperetšha ya bokagodimo e wela ka fase ga boemo bja phoka, phokafalo e a direga gomme mouwane o a bopega. Go bopega ga mouwane go nyakega bošego bja go bonagala botse, bo sena maru, bo sena phefo.

Mouwane o hlaga ka mafelong a mantšhi a Aforika Borwa, le ge e ka ba ka mafelong a a omilego a go swana le lebopo la bohlabela la go tonya le mafelo a kopanang a bokagare bja Aforika Borwa.
Tiragalo ya kgafetšakgafetša ya mouwane o iša dikotsing tša koketšego ya bolwetši ka dibjalong tša go swana le matapola dinawasoya le pete ya go hloka medu ya go ruruga ya ka Swiden. Mouwane wo o bopegago mo matlakaleng a sebjalo, o hlola maemo a a maleba a monola a go diragala ga malwetši a difankase.

Translated by Lawrence Ndou