Komišo kgatšetšo ke tsela ya godimo ya setegeniki ya go lota dijo. Mo nakong ya tshepedišo ye, dijo tše kgatšeditšwego di monolwa meetse ka fase ga kgatelelo go lota phepo ya yona. E šomišwa ke Taolo ya Setšhaba ya Lefaufau ya Baeta-Moyeng ya ka Amerika (NASA) go lokiša dijo tša baeta-sebakeng eupša gape di gona ka bophara ka mabenkelenug a magolo le mabenkeleng a thekišo.
Dijo tša komišo kgatšetšo di bušetšwa meetse gabonolo ka go oketša meetse.
Komišo kgatšetšo e hlamilwe ke Jacques-Arsene d’Arsonval ka Paris ka 1906 gomme ka morago e ile ya šomišwa ka nako ya Ntwa ya Bobedi ya Lefase go lota meetse a madi. Ka bo1950 komišo kgatšetšo ya intasteri ya dijo e thomile le bjale ka bo2020, ditšweletšwa tša komišo kgatšetšo di akaretša dienywa, nama le dino tša ka pela, dino gotee le dijo tše lokisitšwego tša bakampi, baiteka mahlatsile, mašole le baeta sebakeng.
Tshepedišo ya Komišo Kgatšetšo
Lentšu la setegeniki la komišo kgatšetšo ke lyophilization.
Komišo kgatšetšo ke tshepedišo yeo meetse (goba tsela ye fegwego) e ka dirwa magakabje ka themperetšheng ya fase le go tlošwa ka kgahlišo. Kgahlišo ke phetogo ya thwii ya meetse go tšwa popegong ya meetse go ya go go tiiya (lehlwa) go ya go popego ya bomoya (moyameetse) ka ntle le go tološo go ba seela.
Kgahlišo ka tshepedišo ya komišo kgatšetšo e ka hlalošwa ka dikgato tše tharo; go kgahliša, sekgoba le go oma.
Ka kgatong ya mathomo ya tshepedišo ya komišo kgatšetšo, setšweletšwa la mathomo se a kgatšetšo ka boteng ka kgatelelo ya ka mehla. Go bohlokwa go kgatšetša dijo ka pela. Komišo kgatšetšo ya go nanya go bopa lehlwa la magakabje le senyago sebopego sa sele sa ka gare le go ama gampe setšweletšwa sa mafelelo.
Kgato ya bobedi ke go bea setšweletšwa se kgahlišitšwego ka fase ga sekgoba le sa boraro, phišo e a šomišwa go neela lehlwa maatla go fetogela moyameetseng. Moyameetse a kgoboketšwa ka dikgahlišong tše di kgethegilego. Kgato ye komišo e tloša e ka bago 95% ya meetse gomme a ka direga go tšwa diiring tše mmalwa go ya matšatšing a mabedi. Tshepedišo ye e phagamego ya komišo ye oketšagogo dithempheratšha tše di tlošago dimolekule tša meetse a sa kgahlago go tšwa setšweletšweng.
Kgato ya mafelelo ya komišo kgatšetšo ya dijo gantšhiu e akaretša magareng ga 1% le 4% ya monola. Phepo ya matlakala a komišo e laolwago ga botse gantšhi ga e amege fela e hlola phetogo ye nnyane sebopegong sa ka gare sa dijo. Disele tša go omišwa ka gare ga setšweletšwa bjale se na le sebopego sa go swana le sepontšhe seo se monago monola ka lebelo ge setšweletšwa se tsentšhwa meetse gape.
Ka morago ga komišo kgatšetšo, ditšweletšwa tša dijo di phuthelwa ka mekotlaneng ya go kgethega goba malekaneng ao a hlwekišago ka gase ya naetrotšene go tloša oksitšene.
Dijo tša Komišo Kgatšetšo
Mehlala ya dijo tša komišo kgatšetšo di akaretša le nama, dinoko, maswi a lerole, tšhese, mae, dienywa le dino tša ka pela tša go swana le dithoro tša kofi, teye le tše boreledi. Dienywa di bopa go fihlela karolo ye kgolo (go feta a 30%) ya maraka wa komišo kgatšetšo, eupša koketšego ya dijo tše lokilego go akaretšwa phasta, disopo, disetšulu le diphuting.
Dienywa le nama di ripiwa ka diripana tše nnyane pele go dikarolo tše kgolo tša komišo kgatšetšo tša go ba gona goba tšhotlho. Nama, dijo tša ka lewatleng le dijo tše lokilego di apewa pele omišwa kgatšetšwa gomme di nyaka fela tlaleletšo ya meetse go beakanya.
Mehola ya Komišo Kgatšetšo
Komišo kgatšetšo e lota tatso, mmala, sebopego le ponagalo ya setšweletšwa sa dijo mola se šitišago tshenyego ya phepo ye e amago ke phišo. Dijo tše lekotšwego ka diteko tša dijo tše monotšwego meetse ka mekgwa ya go fapana yo komišo - phetolo, sekgoba, mekgwa, kgatšetšo le omiša ka go monya - le go hwetša tatso ye kaone ka ditšweletšweng tše go omišwa ka kgatšetšo.
Ditšweletšwa tša go omišwa kgatšetšo gantšhi di a gwaša gomme di na le dikabo tša go tsentšha meetse gape makgetlho a mane go ya go a tshelago ya go kaonafala (go ka monyela monola o montšhi) go feta ditšweletšwa tša dijo tša go omišwa ka moya. Ke tša phepo, le go ba le tatso ye monate tša go ba bofefo – di swanetše dipapadi tša go nyaka go tseba le go sepetšwa bonolo go šomiša ka ditšhoganyetšo.
Godimo ga moo, komišo kgatšetšo e okeletša bophelo bja šelofo ya ditšweletšwa tše foreše le dijo tše lokilego go tšwa gare ga dikgwedi tše 6 le mengwaga ye 3 ka mekotlana ya polastiki ye bonolo go feta mengwaga ye 25 ka bolekaneng.
Tefo ke thibelo ye kgolo kudu ya komišo kgatšetšo ka lebaka la maemo a tšhomišo ya godimo ya maatla le tlhokomelo.
Translated by Lawrence Ndou