Go tšea Dišupommu

©Louise Brodie
Go tšea dišupommu tša lefelo leo go tlo bjalwago le go di sekasekwa ke ntlha ya botlhokwa ya dirapana tšhohle. Tshepedišo ye e šupa bobedi bja bokaakang bja phepo mmung gammogo le gore ke phepo efe ye mmu o e hlokago. Dipoelo tša diteko tše di tla nepagetšo ya macro le tšhomišo ya micronutrient ya menontšha.

Mokgwa

Diriša garafo goba augur le dipakete tše pedi, pakete e tee yam mu wa godimo yengwe pakete yam mu wa ka fase, go hwetša sešupommu sa mobugodimo le dillaga tša mmu wa ka fase. Mmu wa godimo ga se gantši e tšewa go tšwa ka gare gam mu wa 30cm. Mobutlase o tšewa go tšwa go maemo a ka gare ga 30 cm go ya fase go 60 goba 100 cm go ya fase, go ya ka popego ya medu ya dibjalo tše o nyakago go di bjala le ka moo go o nyakago go lema mmu. Ge e le gore sebopego sa medu ga se a teba, go ka ba bohlokwa go tšea dišupommu tša mmu wa godimo fela. Go lekola maemo a fasefase go tla go fa keletšo e kaone ka boteng bja kelelatšhila ya mmu wa gago.
O swanetše go nyaka dišupommu tše di nne go ya go selela ka godimo ga hektare.
Sa mathomo lekola/hlola lefelo la pšalo ka mahlo go bona ge e le gore go na le dilo tše di fapanego (diphapano) mo popegong ya mmu. Ge e le gore go na le diphapano, ka fao dišupommu di swanetše go tšewa mo mmung yo monngwe le yo monngwe. Ge mmu o lebelega o swana, tšea dišupommu go tšwa go kgabaganya ya lefelo la pšalo. Lokiša bokagodimo bja lefelo la dišupommu go rubble goba mašaledi a go swana le bjang le didirišwa tše dingwe tša tlhago. Diriša makgwai a Z, S goba W go putla lefelo la dišupommu. E swanetše go akaretša lefelo leo le diphapano tšeo o di bonago.

Tirišo ya Augur

©Lousie Brodie
Ge o šomiša augur, tšea sešupommu sa mmu wa godimo wa 30 cm gomme o tshela ka gare ga pakete ya mmugodimong.
Boeletša tshepedišo go mmu wa fase go tloga gp 30 cm go ya botebong bjo bo o tšerego sephetho go bona e be o tsela mmu ka gare ga pakete ya mmu wa ka fase.
Boeletša tshepedišo ye go mafelong ka moka a dišupommu a šupilwego. Ka mmu wa godimo ka gare ga pakete e tee le mmu w aka fase go pakete ye nngwe.

Go Diriša Garafo

©786
Ge o diriša garafo goba goba lepara go tšea dišupommu, sa mathomo o epe lešoba la sekwere la mathoko a hlwekilego a go bontšha gabotse mmun go ya botebong bjo bo nyakegago. Tšea lepara o le gogele godimo go tloga go 30 cm go ya fase go lešoba e be o goga dillaga tša disentimetara tše tharo go tloga thokong ya lebota gore e kgone go kgoboketšega ka gare ga garafo goba lepara. Taba ye e beilwego mo mmugodimong pakete.
Tshepetšo ye e a bušeletšwa ka go gogela garafo goba lepara le godimo go tšwa fase go lešobeng go fihla go leswao la 30 cm go dira bonnete bja gore ga go na mmu wa godimo wo tlošwago gore mmu wa ggo wa ka fase o sa tšhilafatša ke mmu wa godimo mo tshepedišong. Se e be se lokelwa ka gare ga pakete.
Boeletša tshepedišo ka moka ya mafelo a šupilwego. Ka moka tša ka godimo le fase ka pakete ka moka.
Ge dišupo tšohle tše di tšerwe le mafelo ka moka sešupommu sa mmugodimo le sešupommu sa mmu wa fase di le ka gare ga dipakete tša tšona; di swanetše go kopanywa gabotse.
Dišupommu tša gago ka moka tša mmu wa godimo di hlakanywa ka gare ga pakete e tee le dišupommu tša gago ka moka tša mmu wa ka fase ka gare ga pakete yenngwe.
Laporotori yeo o tla bego o dira tshekatsheko ya gago ba tla be ba go file mohlala wa bogolo wo bao nyakago, ka fao o tšea bogolo bjo go tšwa dipaketeng wa tsentšha ka gare ga mekotlana ya plastiki ya dišupo, di swanetše go ngwalwa dintlha ka botlalo e be di išwa laporotori ka pela ka moo go kgonegago go ya.

Translated by Lebogang Sewela