Go Lemarua ka Maswi a Dipudi ka Aforika Borwa
Dipudi šoma gabotse ka mokgwa wa tirišo ka ditikologong kamoka, bjalo ka ge go tonya kudu goba phišo ye kgolo di ka di ama ka go fetelela. Dipudi tša maswi (dipudi tša maswi) di na le mohola go feta dikgomo, ka ge di ka bewa mo mafulong a fokolago moo dikgomo tša maswi di ka se bewe mafulong a fase ka theko. Maswi a dipudi a šomišwa ke batho kudu masea ao a nago le aletši ya maswi a kgomo. Le ge go le bjalo, e fase ka esiti ka foliki. Gape e bitšwa bhithamine B9, esiti ya foliki e a nyakega go dira disele tše khubedu tša madi, kgolo ya disele, le maphelo a bjoko. Maswi a pudi a godimo ka proteine le diminerale go feta maswi a kgomo. Maswi a pudi a na le pharologantšho ya mohlodi ka lebaka la diphapano tša mehuta ya makhura ka lebebeng, e lego yeo e e fago goba lebebe le tatso yeo e le go boreledi. Maswi a pudi a ka ba le mohlodi nakong ya sehla sa go geola.
Ditswadišo tša Dipudi tša Maswi
©SA Milch Goat Breeders Society
Selo se bohlokwa go elwa hloko ge o kgetha pudi ke: moo o tla hwetšago pudi ya poo ya gago ye e latelago? Ge e ba palo ye e itšego ya tswadišo ke ye nnyane, bjalo go na le kotsi ya godimo ya gore o kgetha ye nngwe yeo e nyalelanago le diphoofolo tše o šetšego o na le tšona. Se se ka feletša ka go tswadiša malokong.
Ditswadišo tša dipudi tše nne tše kgolo ka Aforika Borwa ke:
Saanen (ye tšhweu). Ye ke tswadišo ye e tumilego kudu ya dipudi tša maswi lefaseng ka bophara.
Toggenburg (botsothwa bjo bo putšwa)
British Alpine (ya boso)
Bunte Deutsche Edelziege (BDE) - ya mebala ya go fapafapana eupša ya mothalo wa leswiswi go tšwa hlogong go ya moseleng
Saanen ye tšhweu ke diphoofolo ya bogareng go ya go bogolo, yeo e ka bago kotsing letšatši le šoro la Aforika gomme e ka hlaga kankere ya mokaka. Di swanetše ka ditikologong tše fodilego gomme di hloka moriti. Saanens di ikokobeditše le dipoelo tša maswi (2.2kg/letšatši), le ge e le gore makhura a potoro (3.1- 3.8%) e fela e nyaka go ba fasana ga nnyane go feta ditswadišo tše dingwe. Ke tša maleba go tša maswi tša kgwebo.
Toggenburg ya mmala wo motsothwa e tlišitšwe go tšwa dinageng tša ka ntle go tšwa ka Switzerland ka pela ngwagakgolo wa bo 20 goome ke tswadišo ya pudi ya tša maswi ya kgale go fetiša. Toggenburg ke phoofolo ya go ba maatla, ka bogolo bja magareng le moriri wo tshesane wa boleta. Dipoo di na le ditedu tše kgolo. Tšweletšo ya maswi ya Toggenburg ke ye ka bago 2.0kg/letšatši le makhura a potoro ya 3.2- 3.7%. Ga di a swanela maemo a go fiša gomme di kgetha ditlelaemete tše di fodilego.
British alpine ya maoto a matelele, pudi ya maswi ke phoofolo ye e botse – ke ye boso le mabala a matšhweu, le mokgopha wa go phatsima (ditshadi). Diphoofolo tše senyane – ditshadi tše tshelalogo le dipoo tše tharo di be di tlišitšwe go tšwa dinageng tša ka ntle ka UK magareng ga 1924 le 1936. Dipudi tša British Alpine ke batšweletši ba botse ba maswi-2.0 kg/letšatši. Gape di na le tiro ya maswi ya marega ye botse le nako ye telele ya tšweletšo ya maswi. Diteng tša makhura a potoro ke 3.2- 3.8%. Di kgetha maemo a dithempheretšha gomme e sego a monola.
©Heinrich Hacker of Fränkisches Freilandmuseum Fladungen
Bunte Deutsche Edelziege (BDE) ke pudi ye kgolo ye maatla ka mebala ya go fapafapana. E ka sepela gabotse kudu gomme ke phoofolo yeo e phelago sebaka se se telele yeo e lego ya go nona ya go lwantšha malwetši kudu. Go BDE e retilwe ka maswi a yona a monate gomme e ka kgotlelela maemo a šoro.
Go Reka Pudi
Pudi yeo e šetšego e dirile ngwana yo o tee goba go feta e tla be e bontšhitše bokgoni bja yona - e swanetše go ba mma o botse le go kgona go tšweletša maswi a palo ye kgolo. Lekola boima bja yona (go ya ka mengwaga ya yona), maatla a maoto, meno gammogo le sebopego le maphelo a mokaka. E swanetše go ba le mokaka o o swerego ka go tiya, ka ntle le dikarolo tšeo di sa tlwaelegago goba tšeo di tiilego seo e ka bago bohlatse bja go fetelwa ke twatši ye e fetilego.
Dipoo di swanetše go ba maatla, maphelo a botse le kgolo ye botse. Dipoo tšei di ripilwego manaka di a dumelelwa. Palo ya diphoofolo tšeo di rekilwego go ya ka bogolo bja mohlape bjoo molemirui a nyakago go ba le bjona, tšhelete yeo e lego gona, bogolo bja mmaraka o o nyakago go o abela le kelo ya tswalo ya dipudi.
Translated by
Lawrence Ndou
