Ukufuywa Kweembuzi Zebisi eSewula Afrika

©Marinda Louw
Imbuzi ziba zihle eendaweni zoke ngombana ngombana azitjhwenywa kukobana indawo imakhaza nanyana itjhisa khulu. Imbuzi zomhlobo we-Milch (nekuzimbuzi zebisi) ziyifuyo encono khulu kuneenkomo, ngombana zifuywa nalapha amadlelo angasimahle khona, lapha iinkomo zingarhoni ukujamelana nobujamo obunjalo. Ibisi lembuzi lisetjenziselwa abantu khulukhulu abanebantwana abane-aleji yebisi lekomo. Kodwana linamazinga aphasi we-folic acid, ebizwa godu ngokobana yi-vitamin B9, i-folic acid itlhogakala ekwenzeni i-red blood cells, ukukhulisa amaseli,kanye nezepilo zomkhumbulo. Ibisi lembuzi lizele ngama-protein kanye namaminerali kunelekomo. Ibisi lembuzi linambitheka kamnandi ngombana lenziwa mihlobo eyehlukeneko yamafutha atholakala ekhrinini yalo elilipha umnambitheko onekhrimu. Ibisi lembuzi linomnambitheko ongeneleleko ngesikhathi sokubeletha kwazo.

Ifuyo Yeembuzi Zebisi

©SA Milch Goat Breeders Society
Izinto eziqakathekile lokhanyana ukhetha imbuzi, kukobana utjheje bona uzoyitholakuphi ipongo elandelako, nangabe imihlambi yomhlobo othize weembuzi mncani, kunobungozi bokobana ungakhetha enye ehlobene neenlwana obevele unazo. Lokho kungarholela bona ube nefuyo efanako.
Kunemihlobo emine yeembuzi ezikhamba phambili eSewula Africa:
Saanen (emhlophe). Lo mhlobo othandwa khulu weembuzi zebisi ezifuywako eSewula Africa
Toggenburg (enzotho - nokusamlotha)
British Alpine (enzima)
Bunte Deutsche Edelziege (BDE) – imihlobo eyahlukahlukeneko kodwana enemida enzima ukusuka ehloko ukuya emsileni

©Marinda Louw
Imbuzi emhlophe ebizwa bona yi-Saanen silwane esilingeneko nanyana esikhulu, esizwelako elangeni elitjhisa khulu le-Africa begodu ingabanjwa bulwelwe bekankere yebele. Iba yihle nayivuywe eendaweni ezipholileko ngombana zitlhoga. I-Saanens zimbuzi ezikhiqiza ibisi elinengi elingaba yi-2.2 kg qobe lilanga) nanyana i-butterfat eyi-(3.1 - 3.8%) kungencani kunale ekhiqizwa ngezinye iimbuzi. Zimbuzi ezifanele ukufuywa ngehloso yokuzithengisa.

©Marinda Louw
Imbuzi yomhlobo we-Toggenburg yathunyelwa enarheni le ivela enarheni yange-Switzerland ekuthomeni kweminyaka yabo-20th century begodu mhlobo wembuzi yebisi omdla okhiqiza ibisi. I-Toggenburg yimbuzi eqinileko ehlangana nendawo enoboya obuthambileko obufeyini. Iimpongo zakhona zinamandevu. I mbuzi yomhlobo we-Toggenburg ikhiqiza ibisi elingaba yi-2.0 kg qobe lilanga eline-butterfat content eyi-3.2 - 3.7%. Aziyithandi indawo etjhisako ziba zihle nazifuywe endaweni epholileko.

©Marinda Louw
Imbuzi eenenyawo ezide yebisi yomhlobo we-British Alpine silwane esikarisako-inzima namabala amhlophe, inoboya obukhazimulako (ezisikazi). Iinlwane ezilithoba – ezisikazi ezisithandathu kanye nezinduna ezintathu zathunyelwa eSewula Africa zibuya enarheni ye-Uk hlangana konyaka ka- 1924 kanye nowaka-1936. Imbuzi zomhlobo we-British Alpine zibakhiqizi bebisi zikhiqiza ibisi elingaba yi-2.0 kg qobe lilanga. Zinebisi elihle ebusika begodu zimunyisa iskhathi eside. Zine-Butterfat content ieyi-3.2 - 3.8%. Zithanda indawo enobujamo bezulu obuhlangana nendawo godu obungatjhisi khulu.

©Heinrich Hacker of Fränkisches Freilandmuseum Fladungen
Imbuzi yomhlobo we-Bunte Deutsche Edelziege (BDE yimbuzi ekulu eza ngemibala eyahlukahlukeneko. Irhona ukukhamba kuhle begodu isilwane sirhona ukuphila iskhathu eside esibelethako nanyana esivundileko begodu esingabanjwa malwelwe. I-BDE ibatjazwa ngokobana inebisi elimnandi begodu irhona ukujamelana nobujamo obungakarisiko.

Ukuthenga Imbuzi

©Marinda Louw
Imbuzi esele ineputwana kinye namkhana mabili izabe sele itjengise irhono layo-izabe ingumma omuhle orhonaukukhiqiza ibisi elinengi. Hlola bona inobudisi obunngangani (ukwenzela iminyaka yayo) ukuqina kweenyawo zayo, amaqatha, amazinyo kanye nokubumbeka kwayo nepilo yamabelayo. Kufanele ibe nebele elihlezi kuhle elinganazinto ezingakajwayeleki kilo nanyana elitjengiswa bona khe labajwa malwelwe ngaphambilini.
Iimpongo kufanele ziqine, zibe nepilo begodu kubvbe ngesele zikhule kuhle. Iimpongo ezinganamaphondo ziyamukeleka. Inomboro yefuyo ethengiweko iya ngomhlambi umlimi afuna ukuba nawo, imali anayo, isilinganiso sebubulo afisa ukulifakela kanye nokobana ziphinde zikhiqize nini godu iimbuzi.

Translated by Lizzy Shongwe