Go Godiša Nawa

Cowpeas experiment in a glasshouse at The Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO) research centre.

Nawa ke setlogo sa a Afrika gomme e ka bjalwa mo mehuteng ya go fapana ya mmu, e bile e kgona go tšweletša dibjalo mo mmung wa go fokola, eupša go tlaleletša ka manyoro le mmutele dibeke tše 3 go ya 4 pele ga pšalo go ka helega go mela. Go oketša Foseferase (P) mo mmung go ka kgona go kaonafatša go enya ga peu. Tirišo ya monontšha wa fosfate (F) ka tlwaelo go mohola.
Nawa e ka godišwa mo mehutahuteng ya pH 5,6 go ya 6,5 gomme e rata mabu a she laba eupša e ya palelwa mo mmung wa wo kolobilego. Go bea naetrotšene mmung (e bitšwa gape nitrogen fixation)) ke dipharologantšho tša dinawa, e bile e boima ka mmung woo o nago le meetsi a mantši.
Nawa ke sebjalo sa selemo seo se kgonago go gola gabotse ka tlase ga ge themperetšha ya fase ga 10°C. Themperetšha ya go mela ke 30°C. Sebjalo se se kgona go kgotelela komelelo go feta matokomane, dinawasoya le sonoplomo. Mafelong a a fodilego, o swanetše go bjala nawa ka gare ga Nofemere gomme mo mafelong a borutho o bjale ka kgwedi ya Desemere. Se bjale nawa mo mathomong a sehla sa pula (mathomong a Oktoboro) goba ka Janaware ka lebaka la gore e ka hlola poelo ya fase le tšhwane e ka e senya.
Go na le dhunkhwane tše tše mafolofolo mo mafelelong a sehla sa go mela. Nako ya go bjala ya Nawa e laetša tšhomišo ya dibjalo. Go fa mohlala, ge e le gore o tlo dirišwa bjalo ka phulo, e ka bjalwa ka kgwedi ya Oktoboro. Bjala dipeu go ya fase go lekana 4 cm (bophara ba go lekana lepokisi la matšhese) le 10 cm (go feta fa) ka bophara. Se kgohlaganya mmu morago ga pšalo, eupša o gatelele fase go netefatša gore dipeu di dula botse.
Disenyi tša go swana le dintadimela le bollworm di ka ba mathata eupša go bohlokwa gore o se bjale nawa mo lefelong la go swana ka lebaka la gore e bokoa go "nematodes". Bolwetši bjo bohlokwa bja nawa ke go bola ga kutu. Mabapi le tšweletšo ya mabele kgetha khalthiba go swana le ditšhukudu goba Glenda. Furu o ka šomiša Chappy goba bechuana ye šweu.

Go Buna Dinawa

Dinawa di bunwela mabele ge 90 ya diphotlwa tša tšona di omile. Sebjalo kamoka se a gogwa - se se ka dirwa ka pela ge diphotlwa di thoma go fetoga mmala. Ge dinawa di šomišwa bjalo ka merogo, matlakala a matala le diphotlwa di ka topwa ka diatla. Furu ya nawa e ka bolokwa ka dingata goba mokgobo. Metšhene ya kgwebo e ka dirišwa go phatlalatša dinawa eupša diphotlwa tšona di ka bewa ka gare ga mokotlana gomme di ka robiwa goba go bethwa ka kota go aroganya dipeu go tšwa go diphotlwa.

Papatšo ya Dinawa

Dinawa di ka rekišetšwa dikhamphani tša mabele, dikgwebo tša peu, balemi ba bangwe goba mafelo a phepo ya diphoofolo ao a di šomišago go fepa diphoofolo.

Translated by Lebogang Sewela