Dinawa ke dibjalo tša go ba le medutona, di tšweletša peu mo diphotlweng gomme di na le matlakala kitlanego a a dirilwego ka matlakala a mannyane – nagana ka dierekisi le tlabere bjalo ka mehlala. Dinawa ka tlwaelo di šoišwa bjalo ka dibjalo tša phulo. E ka bjalwa ka boyona gomme ya šomišwa bjalo ka go fula, e ka ripiwa bjalo ka furu goba e bunwe ge e sa le tala go šomišwa bjalo ka furukepelwa goba bjang bjo bo omišitšwego boripana bja tswalelwa ka palistiking.
Dinawa bjalo ka dibjalo tša phulo di oketša tatso le diteng tša proteine mo furung ya diruiwa. Gantšhi, dinawa di kopanywa le mabjang go tšweletša phulo yeo e hlakanego ya godimo ka proteine le go jega go feta bjang bo le nnoši.
Khamphani efe goba efe ya peu e tla kgona go go eletša mabapi le dinawa le dikopantšho tša bjang-dinawa go di bjala ka tikologong ya gago ka mohuta wa mabung wa gago. Kgopela keletšo.
Mehola ya Dinawa bjalo ka Mafulo
Ge mafulo a dinawa a šomišwa bjalo ka dibjalo tša furu di tšweletša tša proteine ya go šilega ya diruiwa go feta mabjang a le nnoši.
Dinawa di na le mohola wa kokeletšo ka lebaka la gore di kgona go fetola naetrotšene ka lefaufaung go ba naetrotšene ye e tiyago ka mabung ka tshepedišo ya go bitšwa ‘tokišo ya naethrotšene’. Se se fokotša tlhokego ya go nontšha mafulo ka naetrotšene le go hola dibjalo tša bogwera tša phulo.
‘Tokišo ya naethrotšene’ ke poelo ya phedišano le twatši ya mabu e bitšwago Rhizobium ye e bopago dithaka tše nnyane tše di lego mo medung ya dinawa. Go šišintšwe gore pele ga pšalo, peu ya dinawa e swanetše go entelwa ka mohuta wa maleba wa twatši ya Rhizobium go netefatša popego ya thaka.
Mehola ye mengwe ya go bjala dinawa bjalo ka mafulo:
Mafulo a dinawa ke motheo wa maemo a godimo a furu ya diphoofolo gomme di godimo ka proteine. Diphoofolo tša baswa, tše di golago di na le senyakwa sa proteine ye ntšhi yeo e ka kopanywago ka go akaretša dinawana ka furung.
Mafulo a dinawa a na le tatso gomme a šilega kudu, gape di oketša diteng tša kalasiamo ka dibjalong.
Luserene ke furu e bohlokwa ya diphoofolo tša maswi tše di amušago, le ge e le gore balemerui ba maswi ba nago le nošetšo ba ka kgetha mafulo a bjang bja tlabere. Dinawana ka hlakantšhong ya furu ya diphoofolo tšeo di amušago di ka oketša bithamine A le E le go jewa ga kalasiamo ke phoofolo gomme di ka oketša diteng tša makhura ka maswing le boleng ka kakaretšo bja maswi ge go bapetšwa le difuru tša bjang fela.
Bontšhi bja balemirui ba dinku ba šomiša dinawa tša tokišo ya naethrotšene go swana Luserene, tlabere le dihlare ka mafulong a bona go kaonafatša kgolo ya ulu le boleng. Ka dipuding tša Masaeboko, maemo a godimo kudu a proteine a ka hlola moriri o ‘thata’ go feta a goba ditlhale tša moriri o mokoto ye e ka feletšago ka dithekišo tše fasana tša tlhale ya bona.
Dinyakišišo di bontšhitše dikelo tša go duša tše kaonafaditšwego le kgolo ya dikgomo tša nama ge dinawa di šomišitšwe.
Poelo ya mafulo e a oketšega ge dinawa di tlatšelweditšwe ka kopantšhong ya mafulo. Ka dinyakišišong, tlabere e khubedu e kopantšwe le mahlokwana a matelele di ditšweletša dipoelo tša godimonyana (10t/hektare) go feta mahlokwana a matelele a nontšhwitšego ka naetrotšene ya go fihla 165 kg/hektare (9t/hektare).
Dinyakišišo tše dingwe di bontšhitše tšhomišo ya Luserene le tlabere e khubedu e le nontšho ye nngwe ye e amogelegago ya mafulo.
Ka go šomiša dinawa go tswakanya le mabjang go dira furu ye e fapanego ka tlhago. Gape e kaonafatša diphedi tša go fapana tša tlhago ka polaseng, phopholego ya mabu, e ka goketša dikhunkhwane tša mohola le go kaonafatša go mona phepo go tšwa mabung.
Ela hloko: Tshedimošo ke ya thuto le tshedimošo fela gomme ga e a swanela go hlathollwa bjalo ka keletšo ya monontšha. Go hwetša tshedimošo ka botlalo ka ga phepo ya mabu a gago le nontšho ya mafulo ikgokaganye le mothekeniki wa temothuo goba morekiši wa peu.
Translated by Lawrence Ndou