Go bohlokwa kudu gore bophelo bja dibjalo bo tšweletšwe ka mmung wa go ba le dibolang tše di lekanego. Dibolang di ka robega go ya ga nako e be di fa maatla a microorganisms ao a hlokegago go tšwela pele go hlahlamolla manyoro a tlhago, ka mafelelong di tla ba dielementephepo tše di nyakegago go tšweletša dibjalo.
Dibola Ke Eng
Dibolang di na le go bitšwa bjalo ka khapone ya mmung. Khapone ke sedirišwa se se golo sa molecules ka moka tša tlhago gomme palo ya khapone mmung e amana le palomoka ya dibolang ka mmung.
Dibolang tša mmung di akaretša mašaledi ka moka a dibjalo le diphedi tše di dulago mmung gomme go na le dintlha tša go fapafapana tše di diretšwego - diphedinyana tše nnyane, mašaledi ao a hlwekilego, le mašaledi a ditopo.
Diphedinyana tše phelago di swanetše go ba 15% ya dibolang tša mmu le go akaretša microorganisms tša go swana le dipakteria le difankase, gammogo le diruiwa tše kgolo tša go swana le dibokwana, dikhunkhwane, le moles.
Mašaledi a a hlwekilego ke dibola tše hwilego tšeo di sa robegago (tšeo di se dirwego manyoro) gomme di na le microorganisms tše di hwilego, dikhunkhwane, ditlabakelo tša dibjalo le mmutele ye hlwekilego.
Dibola tše ka mmung di bitšwa humus. Ke selo se koto sa mmala wo motsothwa goba ba selo sa mmala wo montsho seo se tšwelelago ka morago ga ge bontši bja ditlakala di šitšwe. Humus e tlama dikarolwana tsa mmu mmogo go bopa crumbs. Aggregates tše di hlola popego ya mmu e be di kgontšha mmu go boloka monola. Humus ke molecule e tilego kudu ebile ke mothopo wa khapone le enetši.
Mehola Ya Dibolang
Temo ya mmu e swanetše go ba magareng ga 1% go ya go 6% ya manyoro. Ka mo Afrika Borwa, palo ye e ka ba gare ga 0.05% le 3 - 4%.
Ge go na le dibolang tše ntši ka mmung, go ba na le microorganisms le phepo ye ntši ye lokollwago go dibjalo. Dibolang di ngwatha ke microorganisms ka tshepedišo ya go bitšwa composting.
Ka mo tshepedišong ye ya go ngwatha, microorganisms di šomišwa dibola bjalo ka dijo gomme phepo ya ka gare ga dibola e se ya hlwa e hwetšagala bjalo ka phepo ya dibjalo. Fela ge dibola tša go ngwathwa di fetolwa go humus di ba mohola go dibjalo. Humus e swarella go phepo, e be e lokolla ka go nyanya ks mokgwa wo dibjalo di ka kgonago go tsenelelago go medung ya tšona.
Ge dibola di robegile ebile di tšhetšwe go mmung, molecules e a lokollwa go diseleng tša mašaledi a a hlwekilego. Molecules di akaretša proteine ye ntši, diaminoesiti, swikiri le starches gomme di šoma bjalo ka dijo tše dingw tša microorganisms mmung.
Dibjalo tše di phela ka microorganisms gomme di tšweletša dilo tšeo di bopa mmu ka dikarolwana tsa mmu mmogo. Dikarolwana tše tša clumps di dira seboprgo se botse sa mmu ebile di thuša go tiiša tšweletšo ya mmu. Diphedi tša go swana le dibokwana le difankase le tšona di thuša go matlafatša sebopego sa mmu. Go fa mohlala, ka go tšweletša dikanale gore dumelela meetse a go tsenelela le go kaonafatša bokgoni bja go swara meetsi le aeration.
Go Oketša Dibola Mmung
Oketša dibola ka mmu wa gago ka go oketša mmutele (e sego mmutele wo hwetšwago go diruiwa tša naga go swana le dimpša goba dikatse), matlakala, dikenywa, merogo le matlakala a dienywa, bjang, khupetšo ya mašaledi a puno, manyoro le mmutele ye tala.
Mmutele ye tala e ka bjalwa le go tswakwa ka go epolla goba go e lema ka mmung. Mmutele ye tala ke semela seo se bjetšwego le go lemelwa mmung se sa le tala. Mmutele ye tala e oketša gape naetrotšene ebile e hlohleletša diphetogo tša mmu. Mehlala ya mmutele ye tala ke dinawa tša go swana le lusere, le dierekisi le clovers le non-legumes go swana le korong, outse le rogo. Metswako ya dinawa le non-legumes di a dirišwa le tšona.
Translated by Lebogang Sewela