Ukutlanywa kweRichtersveld National Park kanye ne-Richtersveld National Park

Ubuhle Obungabonakaliko

©Shem Compion

IRichtersveld yisifunda esingaphandle, esitjhisako nesomileko enga esinapilo. Kubudisi ukubona ubuhle bayo, kodwana indawo engakavundi kangaka kungebanga lani kuthiwe ngeyamafa yephasi. Ngokuya ngokwemitlolo elungiswe yihlangano eyiyikhethileko, indawo le ngeyemvelo neyamasiko begodu ngikho okuyenza bona ihluke. Ngamanye amezwi, kunengi okuseRichtersveld kunalokho okubonwa mamehlo.

Ukuqakatheka kwayo kwezamasiko, iRichtersveld likhaya lelunga elisaseleko lesizwe samaNama nanyana amaKhoikhokwei, elisenza amasiko walo wesintu wakade. Lantana kwendlela ebaphila ngayo ekhethekileko kubalwa imindeni emincani efuduka nemihlambi yayo yezimvu kanye nembuzi, ukusuka esikhathini sonyaka sinye ukuya kwesinye. Abanye babo basahlala ezindlini zabo zesintu ezenziwe ngomgaba ezabizwa bona yi-haru oms ngelimu lesi Nama. Isiko elingaphelikweli kanye nendlela abakha ngayo le isukela eminyakeni eyi-2000 eyadlulako.

Iintjalo Ezahlukahlukeneko Ezihle Kwamanikelela

©David Fleminger

Indlela yemvelo yayo nayo iyakarisa. Ngaphandle kokobana inezulu elincani elina qobe mnyaka, linobujamo bezulu obutjhugutjhugulukako obuvumela kobana kumile iintjalo ezimhlobohlobo. Iintjalo ezimhlobo oyi-350 zimila kwaphela esifundenesi, begodu sinentjalo ezikhula kabuthaka ezimila ematjeni, emabodeni, kanye nemithini ezimihlobohlobo (otholakala eduze kwe-Alexander Bay). Ukudlula lokho, iRichtersveld yincenye yenarha emila i-biome yeKaroo, evala itlhagwini yeSewula Africca kanye nePumalanga yeNamibia. Isifunda esinabileko sinentjalo eziyi-5000 eziyi-40% zazo zimila endaweni le kwaphela ekubalwa iintjalo ezithambileko ezinomhluzi ezingakavami, okuyenza bona ibe ngenye yendawo ezimbili ezomileko ephasini.

Nanyana kunjalo, yindlela yamasiko yabafuyi bamaNama nendlela yakade abaphila ngayo eyakara i-UNESCO kanye nekomidi yabo yabarhubhululi. Indlela yabo yokobana bafuduke nakutjhuguluka iskhathi sonyaka basayenza, izindlu zabo ezibizwa bona ma-|haru oms basazisebenzisa njengencenye yepilo yaqobemalanga, kanye nendlela zokulusa ezenziwa maNama isese bufakazi bendlela yokutlhogomela inarha esele irhelebhe ukutlhogomela Ibhoduluko leKaroo.

Ilisti ye-World Heritage

©David Fleminger

Ngemva kokobana kutholwe iintwezi, iRichtersveld njengendawo yezamasiko kanye namathuthumbo yafakwa elistini yelifa yezamasiko yaba yi- IV kanye ne- v, viz.:

(iv) Ukuba sibonelo esikhamba phambili sendawo ehlala abantu, lapha kusetjenziswa khona umhlaba, nanyana ilwandle ekujamele amasiko, ukusebenzisana kwabantu nebhoduluko, khulukhulu lokha nalilimazekako, lingasalungiseki.

Lokhu I-UNESCO ikutlhdlhule ngokobana;

(iv) Iintjalo ezingenisa ezimihlobohlobo zeRichtersveld, ezibunjwe madlelo wefuyo yamaNama ijamele beyitjengisa indlela yepilo esele iragele phambili iminyaka eminengi encenyeni zeSewula Africa esele zisesigabeni esiqakathekileko elwandweni wendawo le.

 (v) IRichictersveld ngenye yendawo ezimbalwa eSewula Africa lapha lapha ifuyo isasuswa endaweni lapha idla khona isiwe kwenye okutjho ubudlelwani babantu kanye nebhoduluko labo, kutjengisa isiko lakade elisaragela phambili lamaNama. Imiphakathi yendabuko. Ukobana bafuduse ifuyo yabo bayisuse emadlelweni amanye bawase kwamanye ukuya ngeskhathi sonyaka kwenza bona ibhoduluko labo lihlale lilihle, nekuyinto esele ingasenziwa

Ukuhlonitjhwa Kwendawo Le

©Shem Compion

Njengombana kutjengisiwe ngaphezulu, nanyana indawo le isengozini. Kunabantu abayi-300 kwaphela abasadlisa ifuyo yabo emadlelweni ngendlela le, begodu abanengi abenza njalo badala. Indawo sele lidliwe khulu yifuyo, khulukhulu ngebanga lokobana umhlaba wabantu abazijameleko sele kwaba yinto ejwayelekileko esitjhabeni samaNama eminyakeni embalwa edlulileko begodu sekwenze bona bangasarhoni ukufuduka nefuyo yabo. Ukumayinwa komhlaba eduze komlambo we-Orange River kanye nephaga yeRichtersveld kona ibhoduluko, ngombana kona ibhoduluko kanye namasiko wabantu besitjhaba samaNama, ebavamise ukufuduka eendaweni zabo, bayokusebenza emamayini kanye nemadorobheni aseduze.

Lokha nasiqala lokhu, indawo yelifa yephasi sele iyincani, begodu iphelela emphakathiniye-Richtersveld Community Conservancy (RCC). Leyindawo enama-hectare ayi-160 000 lapha ifuyo ingadla khona, elawulwa yi- the Sida !hub Community Property Association (CPA). Indawo emenyezelweko le esepumalanga yentaba i-Vandersterr, eduze komlambo i-Orange River kanye nentaba i-Nababiep esetjingalanga. 

Esigabenesi, iRichtersveld National Park (esentabeni yeVandersterr) ayikafakwa ku-World Heritage site ngebanga lokobana bayamayina emigceleni yayo. Kunerhonakalo, yokobana ubujamo bayo bokuba yindawo yelifa yephasi bungafika nakiyo nakungavalwa imayini kulungiswe inarha leyo. Lokhu kungenzeka msinya ngebanga lokobana amamayini akiyo sele adiniwe, begodu sele kunemvumelwano ezivumela abafuyi basitjhaba samaNama kobana bafake ifuyo yabo idle emigceleni yephaga leyo.

Translated by Busisiwe Skhosana