Ukutlameka Kwerholo e-Cradle of Humankind

Ukutjhuguluka Kwerholo

©Roger de la Harpe
Soke isifunda seCradle of Humankind sizele amabharasi kanye nama-fault lines, lokhu kwenza amarhole ngaphasi kwehlabathi lokha i-subterranean watle table incibilikisa i-dolomite.
Amakhregi la avumela amanzi angaphasi kobana asefeke, adle yoke i-limestone akhulise irholo ngokwenza umgodi ofika phasi. Iintjalo nazo zipompa amanzi ngesistimu ngokobana ziminzise imirabhu yazo ematjeni, okungezelela izinga lokurhurhutjheka kwamanzi okwenza amatje angaphasi kobana wele ehlabathini engaphezulu. Kuze kube namhlanje iwoma lemithi ye-Stinkwood nanyana imithi yama-Olive womango avamise ukutjengisa ukubakhona kobungeno berholo.
Lokha amanye amapali layo aphula ingaphandle lehlabathi kanye nensalela zithoma ukuwela erholweni, zenza i-talus cone. I-cone lelo limumethe yoke imihlobo yemetheriyali: amatje, amathambo, iingodo nokhunye. Ngitjho nenlwane eziphilako bangawela erholweni bavaleleke nanyana babambeke, okungezelela ensaleleni. Lokhu kuqakathekile kobana ukwazi ngombana kuyarhonakala bona iinsalela zabezimu bethu zisele emarholweni atjhingelako, lapha gade kunzima bekumakhaza. Kunalokho kungenzeka bona bawela erholweni ngengozi, nanyana badoselwa zinlwane ezibazumi egade zifuna ukudla, nanyana iinsalela zadoselwa mamanzi erholweni.

Ngokukhamba kwesikhathi amanzi angaphandle aragela phambili antontele erhleni, abuthelele i-calcium carbonate (lime) ebuya ematjeni we-dolomite lokha nayikhamba kuma-fault lines. Ukusuka kwe-lime emanzini kuthonteleka kumetheriyali ebutheleleke phasi erholweni, ujamiselele amathambo anamaminerali, uhlanganise yoke into itjhuguluke ibe yi-‘breccia’. Yi-breccia evamise iinsalela zamafosili aseleke wenlwane kanye nezinye izinto eziphilako ukobana bathole bona gade kuyini ama-arhaelogist kufanele ahlukanise ifosili ku-breccia – ekumsebezi obudisi.
Kodwana nasele amarholo anzekile, akajami. Kunokobana ajame, isistimu yerholo isaragela phambili nokuwa begodu yakheke godu lokha iphasi nalijikako nalokha amanzi nakakhuphukako nanyana ehla. Amangeno werholo ayavuleka avaleke ngaso soke isikhathi. Ngesinye isikhathi irholo liwa phezulu liveze i-breccia evalwa yihlabathi nentjalo.

Translated by Busisiwe Skhosana