Amafektha Anomthelela Emazingeni

Amazinga womtjhiso endaweni zenziwa mafektha angaphezu kweleveli yelwandle, nokobana ilwandle likuphi ukusuka e-equator.

Ilithitjhudi Kanye Namafektha

©Peter Delaney

ESewula Africa, amazinga womtjhiso aphasi avamise ukutholwa eendaweni eziphezulu kanye nentabeni, kodwana lokhu kungenziwa ngamanye amafektha. Nange amanye amafektha alingana, umoya uyaphunguka lokha nakungezeleleka ubude obudlula ileveli yelwandle i.e amazinga womtjhiso ayehla, nawuya phezulu.

Okungasenani i-6.5ºC ku-1 000 m yokukhuphula i-alithitjhudi ivamise ukubonwa istandadi. Amagugu asuka kwaphasi anjenge-4.6ºC  ayaphezulu ukufika ku-9ºC ku-1000 m ku alithitjhudi sele zirikhodiwe eendaweni ezahlukehlukeneko ephasini.

Imimoya Yelwandle Kanye Namazinga Womtjhiso

Nakumadaniswa amazinga womtjhiso ahlangana kwendawo asepumalanga netjingalanga yeSewula Africa, uzokutlhogomela umphumela womoya ovela elwandle emazingeni womtjhiso.Isilinganiso sezinga lomoya we-Durban epumalanga etlhagwini yakhona yi-21ºC lokha amazinga womtjhiso we-Port Nolloth epumalanga ayi-14.2ºC.

Iindawezi zombili  zihlezi emudeni munye. Itlhagu linothonyo lomoya weMozambique, lokha umoya we-Bengula omakhaza unciphisa amazinga womtjhiso etjingalanga yethagu leSewula Africa.

Umkhuphukela Kanye Namazinga Womtjhiso

Umkhuphukela unomthelela omkhulu emazingeni womtjhiso waqobe malanga khulukhulu eendaweni ezinentaba ezifitjhani kanye nentaba ezikhuphukelako. ESewula Africa imikhuphukela eqale epumalanga inamazinga womtjhiso aphezulu kunaleyo eqale etjonalanga.

Amazinga Womtjhiso Kanye Nokuvala Kwamafu

Eendaweni ezinamazinga womtjhiso ahlangana nendawo, ukuvala kwamafu kunomthelela wamazinga womtjhiso eza eskhathini esithize sonyaka amade. Izulu linomthelela. Kujwayeleke kobana amazinga womtjhiso aphezulu endaweni enzeke ngaphambi kokobana kuthome izulu lehlobo. Iindawo ezinjalo zinobusika obupholileko nebomileko, itwasahlobo elitjhisako kanye nobusika obufuthumeleko obuna izulu. 

Eendaweni zeLimpopo ezinamazinga womtjhiso athrophikhali, amazinga aphezulu kanye nomoya owomileko kaKhukhulamungu kanye nekuthomeni kwakaSewula onomthelela omumbi etiyeni etjalwa endaweni le. Lokhu kumthelela oqakathekileko okutlhogeka kobana utjhejwe lokha nakutjala ezinye iintjalo ezithelelelwako endaweni le. 

Amazinga Womtjhiso Kanye Nomoya

E-Sewula Africa, imimoya eyahlukeneko sele ilethe imiphumela emimbi emazingeni womtjhiso womoya. Okuqakatheke khulu kilokhu,mimoya etjhisa khulu eyome khulu ebizwa bona yi-‘berg winds’, ephephetha ku-plateu etjhisako neyomileko ephakathi ukufika e-escarpment esetlhagwini ehlobo. Iindawo ezisetlhagwini ezifana nomlambo we-Olifants River Valley, Vredendal, kanye nesifunda setlhagwini ye-Eastern Cape ngizo ezibanjwa yi-berg winds khulu. Iindawo ezithelelelwako zenkhisi ezimadamu wemilambo zesifunda se-Eastern Cape nazo zinomthelela walokhu olethwa mimoya i-berg winds.

Eenyangezi zobusika, inarha le phakathi khulukhulu isifunda se-Free State, sibanjwa mimoya emakhaza khulu. Imimoya emakhaza kwerhwaba le ibuya etjingalanga lokha naligabhogileko eentabeni zesifunda se-Eastern Cape kanye neLesotho.

Translated by Busisiwe Skhosana