Mutsho wa vhuponi u tutuwedziwa nga zwithu zwine zwa nga vhulapfu nntha ha lwanzhe, na u hula ha lwanzhe na nzulelelo ubva kha equator.
©Peter DelaneyAfrika Tshipembe fhethu hune ha fhisesa ndi fhethu hune ha vha na altitude ine ya vha nntha na dzi thavhani, fhedzi hezwi zwi ya dovha hafhu zwa tutuwedziwa nga zwinwe zwiimiswa.
Huna zwine zwa vha uri zwo linganela zwine zwa vha-6.5ºC nga 1 000 m u gonya nga altitude zwine zwa dzhiiwa sa zwithu zwine zwo linganela. Vhundeme nahone vhu ya fhambana ubva kha-4.6ºC uya nntha hune havha 9ºC per 1000 m u gonya nga altitude zwo no wanala kha zwipida zwinzhi zwo fhambanaho zwa lifhasi.
Fhethu hune ha vha na miri ho sedzanaho na vhubvaduvha Limpopo, mufhiso muhulwane na muya wo omaho nga Khubvumedzi na mathomoni aTshimedzi zwi vha na masiandaitwa a tie ine ya tavhiwa henefho. Hezwi ndi zwithu zwine zwa vha zwa ndeme musi u sathu thoma u tavha zwithu zwine zwa tea u sheledziwa kha vhupo honovho.
Nga tshifhinga tsha vhuria, vhukati kati ha shango, nga maanda Free State, huna tshifhinga tshine hu ya rwiwa nga muya wau rothola. Muya hoyu wa u rothola u vha u tshi khou bva kha vhukovhela ha uya vhukovhela na tshipembe musi huna snow kha dzi thavha dza Eastern Cape na Lesotho.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
Altitude na Mutsho
Huna zwine zwa vha uri zwo linganela zwine zwa vha-6.5ºC nga 1 000 m u gonya nga altitude zwine zwa dzhiiwa sa zwithu zwine zwo linganela. Vhundeme nahone vhu ya fhambana ubva kha-4.6ºC uya nntha hune havha 9ºC per 1000 m u gonya nga altitude zwo no wanala kha zwipida zwinzhi zwo fhambanaho zwa lifhasi.
Ocean Currents na Mutsho
U tshi khou vhambedza zwine zwa vha uri zwo lingana dubo lwa tshipembe na devhula ha Afrika Tshipembe, uya kona u vhona zwo itwaho nga ocean current nga mutsho wa muyani. Zwo linganelaho zwa muyani zwa mutsho Durban kha dubo lwa tshipembe ndi 21ºC ngeno mutsho wa Port Nolloth kha dubo lwa debula hu 14.2ºC. Fhethu hothe hu vha ho dzula kha zwine zwa vha latitude ine ya vha uri iya faa. Zwa Tshipembe zwi vha zwi tshi khou tutuwedziwa nga muya wa u dudela une wa vha u tshi khou fhelekedza Agulhas Current, ngeno huna uri muya wa u rothola wa Benguela Current u tshi gonyisa mufhiso uya dubo lwa devhula ha Afrika Tshipembe.Kudzulele na Mutsho
Nzulele ya fhethu na yone ina zwine ya kwama nga duvha kha duvha kha mutsho wo linganelaho nga maanda kha vhupo hune ha vha ha dzi thavha dza fhasi na zwikwara zwituku. Afrika Tshipembe, nzulelo yo lavhelesanaho na vhukati huna mufhiso munzhi u fhira hune ha vha ho lavhesa vhukovhela.Mutsho na u Valiwa nga Makole
Kha vhupo hune ha vha uri huna miri minzhi makole aya kona u vala lwa tshifhinga tshilapfu kha khalanwaha. Dzi mvula dzi vha dzi tshi khou shuma sa tshithu tsha vhuvhili. Zwine zwavha uri zwo dowelela ndi uri mufhiso u vha hone nga manda amvula dza tshilimo dzi saathu da. Fhethu ho raliho hu ya vha na vhuria vhune ha vha uri ho dzika, ha vha na lutabvula lune lwa vha uri lu ya fhisa na tshilimo tsho thabaho.Fhethu hune ha vha na miri ho sedzanaho na vhubvaduvha Limpopo, mufhiso muhulwane na muya wo omaho nga Khubvumedzi na mathomoni aTshimedzi zwi vha na masiandaitwa a tie ine ya tavhiwa henefho. Hezwi ndi zwithu zwine zwa vha zwa ndeme musi u sathu thoma u tavha zwithu zwine zwa tea u sheledziwa kha vhupo honovho.
Mutsho na Muya
Afrika Tshipembe, muya uya nga u fhambana una zwine wa ita kha mutsho wa muyani. Zwinwe zwa ndeme vhukuma kha hezwi ndi mufhiso, hu ya oma lumangadzaho ‘berg winds’, une wavha u tshi khou vhudzula hune ha vha u tshi khou fhisa, ubva nga ngomu ngomu u swika u tshi swika hune ha vha tsini na madi. Tshilimo, madini dubo lwa devhula u fana na mulamboni wa Olifant, Vredendal, na madini ndi hone fhethu hune ha reswa nga Eastern Cape berg winds. Fhethu hune ha vha uri ho limiwa kha miedzi ya Eastern Cape zwi ya tutuwedziwa nga muya muhulwane wa maanda berg winds.Nga tshifhinga tsha vhuria, vhukati kati ha shango, nga maanda Free State, huna tshifhinga tshine hu ya rwiwa nga muya wau rothola. Muya hoyu wa u rothola u vha u tshi khou bva kha vhukovhela ha uya vhukovhela na tshipembe musi huna snow kha dzi thavha dza Eastern Cape na Lesotho.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe