Themperetšha ka mo lefelong e huetšwa ke dintlha tša go swana le bogodimo bja godimo ga lewatle, go ba kgauswi le lewatle le maemo a go tšwa go mo garafaseng.
©Peter DelaneyKa Aforika Borwa, dithemperetšha tša fase ka tlwaelo di hweditšwe ka bophagamong bja godimo le dithabeng, eupša se se ka huetšwa ke dintlha tše dingwe.
Ge eba dintlha tše dingwe ka moka di a lekana, themperetšha ya moya e ya fokotšega ka go oketšega ga maemo a bogodimo; k.g.r. thempheretšha e ya fase, bjalo ka ge o eya godimo.
Palogare ya 6.5ºC ka 1 000 m ka bophagamong gantšhi e tšewa bjalo ka ‘tlwaelo’. Dipalo tša go tloga go bjalo ka go ya fase ka 4.6ºC go ya go godimo ga 9ºC ka 1000 m ka bophagamong di setše di ngwadilwe ka mafelong ao a fapanego lefaseng.
Bobedi bja mafelo ao a bego a dutše mo mogaraneng o ka bago o mo tee. Lebopo la ka bohlabela le huetšwa ke phefo ya go ruthela ya Mozambique, moedi wa phefo ya Agulhas, mola phefo ya go tonya ya Benguela e fokotša dithemperetšha go bapa le lebopo la ka bodikela bja Aforika Borwa.
Ka mafelong a go fišago a leboa la Limpopo, dithemperetšha tša godimo le moya wa go oma ka Lewedi le mathomong a Diphalane di na le khuetšo ye mpe ye šoro ka lefelong la go bjala tee. Ye ke ntlha ye bohlokwa ye o swanetšego go elwa hloko ge o na le kgopolo ya bjala dibjalo tše dingwe ka fase ga nošetšo ka lefelong leo.
Mafelo a ka lebopong la bodikela a go swana le Moedi wa Noka ya Olifants, Vredendal, le kamafelong a ka lebopong a Kapa Bohlabela go ka direga a ba a bethile go feta ke diphefo tša thaba. Mafelo a nošeditšwego ka meeding ya noka ya Kapa Bohlabela le ona a huetšwa kudu ke diphefo tša thaba.
Nakong ya dikgwedi tša marega, bogare jwa ka gareng ga naga, kudukudu ya Freistata, bo bethwa ka sehla ke diphefo tša go loma tša go tonya. Diphefo tše tša lehlwa di tšwa borwa go ya borwa bohlabela ge go wele lehlwa ka thabeng ya Kapa Bohlabela le Lesotho.
Bophagamo le Themperetšha
Ge eba dintlha tše dingwe ka moka di a lekana, themperetšha ya moya e ya fokotšega ka go oketšega ga maemo a bogodimo; k.g.r. thempheretšha e ya fase, bjalo ka ge o eya godimo.
Palogare ya 6.5ºC ka 1 000 m ka bophagamong gantšhi e tšewa bjalo ka ‘tlwaelo’. Dipalo tša go tloga go bjalo ka go ya fase ka 4.6ºC go ya go godimo ga 9ºC ka 1000 m ka bophagamong di setše di ngwadilwe ka mafelong ao a fapanego lefaseng.
Diphefo tša Lewatle le Themperetšha
Ge o bapiša palogare ya dithempheretšha tša moya go papa le mabopo a bohlabela le bodikela a Aforika Borwa, o tla lemoga khuetšo ya diphefo tša lewatleng ka themperetšheng ya moya. Palogare ya themperetšha ya moya ya Durban ka lebopong la bohlabela ke 21ºC mola themperetšha ya Port Nolloth ka lebopong la ka bodikela e le 14.2ºC.Bobedi bja mafelo ao a bego a dutše mo mogaraneng o ka bago o mo tee. Lebopo la ka bohlabela le huetšwa ke phefo ya go ruthela ya Mozambique, moedi wa phefo ya Agulhas, mola phefo ya go tonya ya Benguela e fokotša dithemperetšha go bapa le lebopo la ka bodikela bja Aforika Borwa.
Mokgokološa le Themperetšha
Sebopego sa mokgokološa se na le seabe go ya ka palogare ya letšatši ka tšatši kudukudu ka mafelong ao a nago le dithaba tš fase le meboto ya go go ya godimo ya go swana le maphoto. Ka Aforika Borwa, mekgokološa ya bogare ye e lebeletšego ka leboa e na le dithemperetšha tša godimo ga go feta mekgokološa ye e lebeletšego borwa.Themperetšha le Khupetšeo ya Maru
Ka mafelong ao a fišago, khupetša maru e ama mokgwa wa themperetšha ya sehla ya lebaka le letelele. Pula e šoma bjalo ka lebaka le lengwe. Mokgwa wa kakaretšo ke gore palogare ya dithemperetšha tša godimo ka lefelong le tšwelela pele ga dipula tša selemo di thoma. Mafelo a bjalo a na le marega a fodilego a go oma, seruthana sa go fiša sa go oma le selemo sa go fiša sa go ba le pula.Ka mafelong a go fišago a leboa la Limpopo, dithemperetšha tša godimo le moya wa go oma ka Lewedi le mathomong a Diphalane di na le khuetšo ye mpe ye šoro ka lefelong la go bjala tee. Ye ke ntlha ye bohlokwa ye o swanetšego go elwa hloko ge o na le kgopolo ya bjala dibjalo tše dingwe ka fase ga nošetšo ka lefelong leo.
Themperetšha le Phefo
Ka Aforika Borwa, diphefo tše mmalwa di na le diabe tše di šoro mo moyeng wa themperetšha. Tša bohlokwa kudu tša tše ke ‘diphefo tša thaba’ tša go oma kudu tša go fiša tšhiriri, tšeo di fokago go tšwa nagagodimong ye e omilego ya bogare bjo bo omilego fase ga leboto go ya ka nagagodimong ya ka lebopong nakong ya selemo.Mafelo a ka lebopong la bodikela a go swana le Moedi wa Noka ya Olifants, Vredendal, le kamafelong a ka lebopong a Kapa Bohlabela go ka direga a ba a bethile go feta ke diphefo tša thaba. Mafelo a nošeditšwego ka meeding ya noka ya Kapa Bohlabela le ona a huetšwa kudu ke diphefo tša thaba.
Nakong ya dikgwedi tša marega, bogare jwa ka gareng ga naga, kudukudu ya Freistata, bo bethwa ka sehla ke diphefo tša go loma tša go tonya. Diphefo tše tša lehlwa di tšwa borwa go ya borwa bohlabela ge go wele lehlwa ka thabeng ya Kapa Bohlabela le Lesotho.
Translated by Lawrence Ndou