Die Boerbok, Savanna en Kalahari Red word tans beskou as die drie belangrikste kommersiële bokrasse vir bokvleisproduksie in Suid-Afrika. Bokvleis afkomstig van volwasse bokke word dikwels chevon genoem, terwyl vleis afkomstig van jong bokke cabrito genoem word.
Angorabokke produseer sybokhaar en word tweekeer per jaar geskeer. Die meerderheid sybokhaarprodusente is in die Oos-Kaap en die sybokhaar word geprosesseer en verkoop in Port Elizabeth.
Inheemse bokboere en telers was in die verlede meestal gekonsentreer in die Oos-Kaap provinsie, maar is ook nou in Limpopo, Noord-Wes, KwaZulu-Natal, asook die ander provinsies van die land.
Die inheemse veldbok (indigenous veld goat = IVG) word nie as ‘n kommersiële vleisbok beskou nie weens die klein karkas en ook nie as ‘n melkbok nie, weens die feit dat hulle beswaarlik genoeg melk produseer vir hule eie lammers. Inheemse bokke is egter gesog vir gebruik in kulturele, godsdienstige en feesvieringspraktyke in Suid-Afrikaanse kulture en behaal hoë pryse op sekere tye van die jaar wanneer hierdie feesvierings plaasvind. Die inheemse veldbok kan ook velle en kasjmier lewer.
Vleisbokrasse van Suid-Afrika
Die Tankwa-Bok
‘n Studie het getoon dat hierdie bok in ‘n aparte kategorie val as vleis- en melkbokke in Suid-Afrika en sal geregistreer word as ‘n landras tipe en nie as ‘n ‘Inheemse Veldbok’/Indigenous Veld Goat (IVG) nie.
Inheemse Velbokrasse (IVG) in Suid-Afrika
Die Nguni tipe (Mbuzi) is die kleinste van die vier en vertoon dikwels Switserse merktekens.
Die Oos-Kaapse Xhosa hangoor is ‘n groot, robuuste dier met groot hangore.
Die Noord-Kaapse Spikkelbok is ‘n groot bok met ‘n wit lyf en roobruin of swart kolle.
Die Kunene-tipe Kaokolandbok is ‘n mediumgrootte bok met lang, dun bene en is tweekleurig.
Die Inheemse Veldbokvereniging in Suid-Afrika is besig om vinnig te groei met etlike nuwe klubs wat in verskeie provinsies gestig is. Inligtingsdae en veilings is gewild en kruisings tussen die verskillende ekotipes word ontmoedig.
Melkbokboerdery in Suid-Afrika
Die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye beskou die Saanen ras as die vernaamste melkbokras in Suid-Afrika as gevolg van hulle hoë melklewering – meer as 1 200 liter oor ‘n 10 maande laktasiesiklus. Ander melkbokrasse wat in Suid-Afrika gebruik word is die Toggenburg (grys of bruin met wit strepe op die gesig), die Britse Alpebok (swart met wit merke), Franse Alpebok, Anglo-Nubiër en die Bunte Deutsche Edelziege (BDE). Afgesien van suiwelprodukte, word bokmelk ook gebruik in liggaams- en velsorgprodukte.
Veselbokke in Suid-Afika
Studies deur die “Kasjmier Program’’, gelei deur verskeie groepe wat in die 1990’s die ‘Kasjmier werksgroep’ in Suid-Afrika gevorm het, het bewys dat inheemse bokke soos die Boerbok, twee lae hare het – die growwe beskermhare bo, en ‘n fyner of kasjmier-tipe haar onder. Uit meer as 4 000 veselmonsters wat getoets is, het meer as 80% die kasjmier-tipe dons bevat. Maar die kwaliteit kasjmier was oor die algemeen nie op ‘n kommersieel-aanvaarbare vlak nie. Gemiddelde donsveselgewig vir Boer- en Savannabokke was 25g per bok en ‘n gemiddeld van 12g per bok vir inheemse bokke. In sy verslag oor die studie het Albie L. Braun aangedui dat donsvesellengte en kasjmieropbrengs verbeter kan word deur inheemse bokooie met ingevoerde, hoë opbrengs kasjmierramme te kruis. Kasjmierproduksie is tyd-en arbeidsintensief en vereis ongeveer 20 minute om ‘n bok te kam. Tog produseer ‘n klein maatskappytjie naby Butterworth in die Oos-Kaap hoë kwaliteit kasjmierprodukte uit die vesel van die Mbuzi inheemse bokke.
Sybokhaar, waarvan meer as 50% uitgevoer word, word geproduseer deur die Angorabokke, hoofsaaklik in die Oos-Kaap en die Karoo. The South African Mohair Growers’ association (SAMGA) ondersteun Angorabokboere.Translated by Elna Van Rhyn