Yini Isitshalo Solweembu?

© Forest and Kim Starr
The spider plant is an upright growing 'weed' of which the flowers and growth tips are eaten like a green leafy vegetable.
Eyaziwa nangokuthi ama-whiskers wekati neklabishi yase-Afrika, amaqabunga esitshalo solwembu, kanye nezimbali asetshenziselwa ukusetshenziswa kwabantu futhi kubhekwa njengenye yezinhlobo eziningi 'zemifino e-Afrika' ebizwa ngokuthi i-morogo noma i-imifino eNingizimu Afrika. Kuqinisekiswa ukuthi ucebile kumaminerali, amavithamini nama-amino acids futhi asetshenziselwa kakhulu emaphandleni aseNingizimu Afrika. Isihlahla se-spider (i-Cleome gynandra) saziwa nangokuthi oorpeultjie (isiBhunu), i-lerotho (ngesiSepedi nesiSuthu), i-murudi (e-Tshivenda), i-rirudzu, i-bangala (e-Xitsonga) ne-Ulude (ngesiNdebele) futhi kuthiwa ivela e-tropical Afrika naseNingizimu-mpumalanga-Asia.
I-gynandra Cleome isetshenziselwa kakhulu imifino kodwa iCleome monophylla neCleome hirta (isitshalo esivame ukutshala) nazo zisetshenziswa ngezikhathi ezithile.
Isitshalo se-Spider senziwa kabanzi kusuka eNamibia kuya eLimpopo futhi kubhekwa 'ukhula'. Nakuba kungalinywa kabanzi, kuvame ukutholakala enhlabathini ephazamisekile njengendlu yangasemakhaya. Ngokuyinhloko esetshenziselwa isivuno sokudla, sithengiswa ngabathengisi basemgwaqweni.
Isitshalo se-Spider yisitshalo sonyaka esinezihlahla ezinomsoco, oqondile okhula phakathi kuka-0.5m no-1,5 m ubude. It has a sty hairy stem, amaqabunga ahlanganisiwe, i-taproot ende ne-flowerhead multi-flowered (efana nesicabucabu ngokubhekisela egameni layo - 'isitshalo se-spider') enezimbali ezinde futhi ezimhlophe ezimhlophe. Kuyinto isitshalo branched ukuthi ingaba oody yobudala. Ukudla okungcono kakhulu amaqabunga namasu okukhula.
Ucwaningo eNdiya lwembula ukuthi isitshalo sesicabucabu sinamandla okulwa nokuvuvukala, ama-radical scavenging, ama-anticancer kanye nama-antidiabetic. Ibuye ihlonishwe izimfanelo zayo zokuzivikela - izitshalo zihoxisa ama-aphid, thrips kanye ne-diamondback moth, isongo esibi emachabbages.

Indlela Yokukhulisa Isitshalo Solwembu

Isitshalo solwembu sitshalwe kusuka emhlathini futhi siphumelele emazingeni okushisa ephakathi kuka-18℃ no-25℃. Ayithandi inhlabathi enamandla yobumba, izimo ezibandayo kanye nomthunzi. Imbewu kufanele ixutshwe ngesilinganiso esingu-1:10 ngomhlabathi owomile futhi itshalwe ekujuleni okujulile emigqeni engu-30 cm - 50 cm eceleni. Izimila zingahlukaniswa ngo-15 cm. Nakuba lingakwazi ukumelana nesomiso, ikhula kahle ngokuchelela njalo - kathathu ngesonto ngomhlabathi onesihlabathi, kodwa kanye kuphela ngesonto ngomhlabathi wobumba. Ukucindezeleka kwamanzi kunciphisa isivuno seqabunga.
Isitshalo se-spider siphendula kahle enhlabathini evundile, evundile kahle futhi ukwengeza i-nitrogen ingakwandisa isivuno. Noma kunjalo, izicelo eziphakeme kakhulu ze-nitrogen zizobangela iziqu ezinomsoco ezinciphisa ukuvuselelwa. Uma usebenzisa izinkukhu ezintsha noma izinkukhu, sebenzisa ibhakede elingu-10 litre endaweni engaba ngu-20 cm ubude no-15 m ubude. Sebenzisa inani elifanayo lomquba wenkomo ngaphezu kobude obungama-5 m. Hlanganisa njalo umquba emhlabathini, amanzi bese ulinda izinsuku ezingu-14 ngaphambi kokutshala.
Isitshalo se-spider sisengozini emncintiswaneni wokhula kanye nezinambuzane ezifana nemisipha, nematodes nezinambuzane, kodwa izitha zayo ezibaluleke kakhulu yizibungu neziphepho zeziphepho, ezibizwa nangokuthi i-Bagrada noma i-bugs eqoshiwe. Plant ugarlic, u-anyanisi noma i-parsley eduze nesitshalo se-spider ukuze unciphise ama-infestation.
Khuthaza izitha zemvelo: amaqanda e-Bagrada izimbungulu adliwa yizinyosi ezincane. Ingxube ye-chilli, insipho, i-garlic neparafini itholakale isebenze ngokumelene nezimbungulu ze-Bagrada njengoba kusiza ukugeza izimbungulu ezincane.
Isitshalo se-Spider sivotelwa yizinambuzane ezindizayo nezintuthwane. Ukuvunwa kweLeaf kuqala amasonto amane kuya ayisithupha emva kokuhluma futhi kuvuna ehlobo ngesikhathi sezimvula zokuqala, kuze kube sekwindla. Amacembe angabuye athathwe lapho izitshalo ziba ngu-15 cm high. Amahlamvu adliwe ahlanzekile, kodwa angabuye abiliswe futhi akhonzwe njengopinashi.

Isexwayiso Sezokwelapha

Lolu lwazi olokufundisa nokwazisa kuphela ngakho-ke akufanelwe luthathwe njengeseluleko sokwelapha. Ngalolu lwazi akuhlosiwe kuvala isikhala seseluleko sezokwelapha noma ukwelapha kodokotela abakhokhelwayo.

Translated by Nsika Khoza