UDesmond Tutu: Indoda Eyilegendi

Iindoda Yenkhumba Ezinengi

©Eric Miller

UDesmond Tutu utlhadlhulwe njengendoda enkhumba ezinengi. Abantu ahlangana nabo lokha nakafundako e-England ngonyaka ka-1960 abathuswe kuba nobuntu beAfrica kwakhe. Udume ngokuba nezwelo, kanye nethando nekuyinto umamawakwakhe avamise ukumtererha ngayo. Ngebanga lokuba mumuntu othambileko nonetlhogomelo akusikangeni.

Akakwati msinya begodu ngeze alimaza nomuntu ngamabomu. UTutu waziwa ngokusebenza budisi nokuhlakanipha khulu. Indoda ethanda ukugcina amasiko kanye namagugu wesintu.

Uyabatlhogomela abantu begodu uqiniseka bona uyabalotjhisa, akhumbule amalanga aqakathekileko afana (namalanga wabo wamabeletho) abathokoze, abambe iskhathi, begodu ngeze wamthola ahleba. Lokha nakasebenza njengomfundisi bekalinga kobana ahlale nanyana bekazipha iskhathi sokobana ahlale namalunga weKeregegakhe.

Tutu ukhuluma Isingisi, Xhosa, Zulu, Sotho kanye nesiTswana abantu bababaza irhono lakhe lokukhuluma emphakathini. Iinkulumo zakhe ziyazwakala, ziyahlekisa begodu ziyarherha. Ukusebenzisa ilimi kanye nerhono lokukhuluma iindaba ezikarisako, kuvela ethandweni lakhe lokufunda i-literature. Uthanda zemidlalo kanye ne-classical music.

Ngokulandela umutjho othi 'rainbow nation', uTutu usekela ibizo elithi Ubuntu. Utlhadlhule wathi ubuntu “kuthambela abanye abantu, ububele, hospitality, ukuvulela abanye abantu ihliziyo, ukuhlale ukhona lokha abanye abantu nabakutlhogako”, nokwazi kobana ubambene nabo ipilweni yakho yoke “Uthanda isitjho sesiXhosa esithi umuntu mumuntu ngabantu”.

Ukhulumela Zekolo Zabantu Abanzima

UTutu uzitlhadlhule njenge-socialist. Ukholelwa ekutheni isitjho sesingisi esithi “survival of the fittest”, sigcugcuzela i-communism kanye ne-atheism. Umadanise indlela urhulumende we-Marxist aphatha ngayo abantu bakhe, nendlela egade ihlangano ye-National Party iphatha ngayo abantu beSewula Africa.

Kunalokho, umkhulumeli wezekolo zabantu abanzima kanye neyama-African, lapha afuna ukuhlanganisa iinkolo ezimbilezi. Ubawe bona abantu balise ukubona inga ikolo yamakhuwa ingcono kunamagugu wabantu abanzima. Ugcugcuzela ukobana abantu abanzima babambane. “Soke sibambelele umama we-Africa sbanjwa maketaghi angabonakaliko.

Ukhulise izinto ezitjhingelako kithi abantu abanzima.” - Desmond Tutu UTutu uthanda ukutjhumayela kanye nokukhuluma nabantu kunokubhala imitlolo yezefundo yemazikweni aphezulu. Unekareko khulu emibuzweni ebuzwa bazalwane be-Africa efana ngokobana ujamiselela njani amazizo wabazalwani wezekolo ngewokuba mumuntu we-Africa ngokobana abantu abatjhaphulula njani.

Iindlela Zobuzalwane

©Eric Miller

Ungumzalwani kusukela asakhulako, uTutu uzithandela khulu izinto zezekolo. Warherhwa yikerege ye-Anglican ngebanga lokobana, bekaqabanga kobana ligcugcuzela ukubekezelelana. Abanengi bathi indlela aqale ngayo zepolotiki, iyafana nanyana bayihlobanisa nokubamzalwani kwakhe ngombana ukholelwa bona kumsebenzi wabazalwani kobana balwe lokha nabangatholi ubulungiswa. Ujame rwe ekutheni zekolo nepolotiki kuyafana.

Ngaphhandle kwalokho, utlhadlhule kobana akasuye usopolotiki begodu ulinga kobana angazihlobanisi nehlangano ethize yepolotiki. Wala lokha bambawa bona abe ne-ofisi lepolotiki ngeminyaka yabo-1980. Lokha nakaphikisana norhulumende wegandelelo.

UTutu gade akwenza ngendlela yedemokhrasi, amalungelo wabantu kanye nokugcugcuzela ukukhulumisana kanye nokwamukela izitha. Gade akhuluma ngokusepepeneneni ngorhulumende wegandelelo, afanisa iindlela zokubusa kwehlangano ye-National Party nalezo zehlangano yamaNazi weJalimani begodu amadanisa imithetho yegandelelo kuneye-Holocuast.

Gade angakhambelani nokuninwa ngebanga lebala abiza urhulumende wegandelelo kobana unobusathani begodu asola ihlangano ye-National Party ngokulinga ukuqeda isitjhaba sabantu abanzima.

Ububele kanye Nokuqolela

Nanyana uTutu gade angakhambelani nombuso wegandelelo, akhange ahloye abantu abamhlophe, ukhumbula zoke iinkhathi ezimnandi aba nazo nabo, lapha eSewula Africa nenarhani zangaphandle. Ibhudango lakhe gade kukobana abantu bemihlobo engafaniko babuyisane ngemva kokuphela kwakarhulumende wegandelelo ngokobana boke abantu beSewula Africa babe namalungelo alinganako.

Wabika bona ungehlangothini elithumbako ngokobana watjela namakhuwa abukelako kobana lokha urhulumende wegandelelo aphelelwa mbuso abantu abanzima bazokukhumbula bona abangani babo bobani. Lokha nakathandaza emiphakathini bekangakhohlwa ukubawela laba abagandelela abantu kanye nabongazimbi babo.

Ibanga lokobana akholelwe kilokho, kukobana abenzi bokunina abantu ngobuhlangana akusimadimoni, kodwana babantu abatlhoga ukutjengiswa ububele. Lokha nakasebenza e-Truth and Reconciliation Commission (TRC), gade abawa bona abantu babuyisane. Gade akholelwa ekutheni labo abazibandakanye emtlhagweni wegandelelo kutlhogeka bona batjhuguluke, bazibone iphoso ngezenzo zabo, begodu baqalane nemilandu yabo, kodwana abongazimbi nabo kutlhogeka bona babe nesirhawu, baqolele.

Usolwa Badosi Phambili

UTutu wakhombisa isibindi sokukhuluma ngokutjhaphuluka ngendaba ezibudisi, nanyana kunjalo, akhange abe nenturhu. Akhange asebenzise indluzula. Gade asola urhulumende wegandelelo kanye newoma labalweli bekululeko ngokusebenzisa umguruguru lokha nabafuna izinto. Kunokobana benze njalo, gade akatelela bona iinarha zangaphandle zijezise urhulumende walapha ngokumdima imali.

Okwenza abanye bamsole ngokobana isenzo sakhesi sizokubanga bona abantu abanzima esevele gade badosa emhlweni batlhage khulu. Akhenge azibamba ngokusola abadosi phambili ebebahlumbana bona akaziphathi kuhle. Wakhuluma wasola abadosi phambili ebanzima bendawo zeBantustan ngokobana bakhohlakele begodu baziqabangela bona bodwa, begodu batlhagisa abantu ekufanele babuse.

Wasola abadosi phambili bamakhuwa wenarha zangaphandle kobana basazihlobanisa neSewula Africa nanyana urhulumende wakhona anegandelelo wathi kutjho bona nabo bayafana naye.

Amazizo Ahlukahlukeneko ngoTutu

©Eric Miller

Abantu abanengi banamazizo ahlukahlukeneko ngoTutu. Namhlanje ungomunye wabadosiphambili abahlonitjhwa khulu eSewula Africa, kodwana ngeminyaka yabo-1970 kanye ne-1980 gade bamthanda nanyana bamhloye khulu abantu.

Abantu abanengi abanzima gade bambina njengephawu lepumelelo yabantu abanzima, begodu amkhulumeli wabantu abanganaphimbo, nanyana abanye gade bamsola ngokubakhulumela ngaphambi kobana ababuze bona bazizwa njani ngokobana akhulume nabadosi phambili babantu, lokha abanye bebathi uthambele khulu amakhuwa.

Amakhuwa amanengi weSewula Africa gade akwatiswa kukobana uthi iSewula Africa idinywe imali, bamsola ngokobana ulithulusi le-communism begodu bebasaba bona uzokudala umguruguru. Urhulumende webandlululo walinga ngamandla ukobana umenzele amakhampeyini wokutjhugulula emezwi wakhe, nokona ibizo lakhe ebantwini.

Translated by Busisiwe Skhosana

UDesmond Tutu

Ngomunye wenkutana ezithandwa khulu zeSewula Africa, uDesmond Tutu waziwa khulu ngokulwela amalungelo wabantu begodu ngonyaka ka-1984 wathum...more

Peter Magubane by Desmond Tutu in 1986

U-Peter Magubane mumuntu wobukghwari obupheleleko begodu uzifunyanele ukuhlonitjhwa okukhulu kweentjhabatjhaba. Eenthombeni zaka-Peter begad...more