Zwa u tavha mutshelo hoyu zwi shango lothe, hune ha vha na mutsho wo teaho. Hezwi hu vha ho katelwa na Afrika Tshipembe, hune u bviswa ha mutshelo hoyu u tshi khou ya kha manwe mashango zwa khou hula lune lwa mangadza. Vietnam ndi vhone vhathu vhahulwane vhukuma kha u bveledza mutshelo hoyu, une wa dovha wa divhea nga la pitaya.
Ndila dza u lima Mutshelo wa Dragon
Ndi zwavhudi u tavha mutshelo hoyu u tshi khou bva kha thanda.
Tshimela tshi funa fhethu hune ha vha ho limiwa nga ndila yone na mavu ane avha uri o nyoriwa fhethu hune ha dudela hune ha vha na dzi mvula dzine dza swika 400 mm nau swika kha 1 500 mm nga nwaha. Arali u tsitsikana ha muri ha nga swika 1 250 zwimela/ha zwi ya kona u langea, hune ha vha na u siana ha 4 m x 2.5 m uya kha 5 m x 2.5 m, zwi tshi khou tevhedza ndila ya vhudi ya kufhungudzele kwa muri.
U khwatha ha lukanda zwi nga hula u swika kha 4m, kha khalanwaha nnthihi na hone i fanela u pfumbudziwa na u vhofhiwa uri ivhe kha thanda nnthihi kana wa fhungudzela u swika kha 1.8m uya nntha. Huna maitele ane thanda nnthihi inga kona u hwala miri miraru uya kha mina na hone ya dowedzwa heneyo thanda.
Fhasi ha nyimelo ya Afrika Tshipembe, nga maanda kha vhupo hune ha vha na mvula dzine dza vha fhasi ha 400 mm nga nwaha, zwi ya tutuwedziwa uri u fanela u sheledza; zwa u sheledza zwi nga thusa uri hu kone u bveledziwa mitshelo ine ya vha uri ndi mihulu.
Mutshelo hoyu uya andana vhukuma na mavu ane avha uri ana mutakalo.
Zwa u liwa ha Maluvha a Mutshelo wa Dragon
Mutshelo une wa vha u muhulwane musi u tshi bva luvha line la vha lihulwane ndi zwithu zwa vhusiku vhuthihi fhedzi ubva hafho li mbo di tshinyadziwa nga zwili zwine zwa fana na magwitha na dzi moths. Ho no waniwa uri zwa u bebisa nga tshanda zwi ya kona u thusa uri mutshelo ubve u muhulwane vhukuma, fhedzi Afrika Tshipembe notshi ndi dzone dzine dza thusa vhukuma kha u bebiswa ha mutshelo hoyu. Maluvha athoma u vulea nga 18:00 a vala nga 11:00 nga litevhelaho, zwine zwa vha zwi tshi khou fha tshifhinga tsha vhudi dzi notshi uri dzi kone u swikelela hone kha tshiko tsha luvha. Maluvha aya swika kha 30 cm nga tshivhumbeo hune ha vha na pollen ine ya swika 100 g, hezwi zwi amba uri u tshi nga tanganisa mutshelo hoyu na zwau fuwa zwa dzi notshi zwi ya thusana, hune ha vha na mbuyelo ine ya vha yo engedziwa ya u bebiswa, vha ralo vha tshi khou tsivhudza vho Max van Heerden vha Dragon Fruit South Africa.
Tshedza na mutsho zwi ya thusa kha u langa u bva ha maluvha nahone mutshelo hoyu u toda awara dza 12 uya kha 14 dza tshedza duvha linwe na linwe. Zwine zwa amba uri unga kona na u tou ita tshedza iwe mune uri hu kone u vha na maluvha manzhi. Afrika Tshipembe hezwi zwi ya dura vhukuma, fhedzi hu di vha na vhanwe vhane vha ya kona u ita tshedza u fana na Amorentia Estate na Nursery Limpopo. Hu ya kona u pangiwa awara dzine dza swika mbili dza tshedza tshine tsha vha uri tsho tou itwa kha shango sa tsumbo Vietnam hune makole aya vala musi hu tshilimo zwa fhungudza tshedza uri tshi bve.
Malwadze na zwili kha Mutshelo wa Dragon
Mutshelo hoyu a u todi duvha line la vha uri lo kalula, na murotho wo kalulaho na u sheledziwa zwine zwa vha uri zwo kalula. Zwavhukuma ndi zwauri zwifuwo zwine zwa nga, zwinoni na thoho zwi ya funa mutshelo na matari, nahone minwe miri hei yo tavhiwa fhasi ha mirunzi ya dzi nethe hu tshi khou shavhiwa u tshinyadziwa nga zwifhango na nga zwinoni. Fhedzi Afrika Tshipembe zwa mirunzi ya dzi nethe azwi tou shumiswa nga maanda.
Zwa dzi thoduluso dza Afrika Tshipembe zwi di sendeka nga zwili na malwadze zwine zwa langiwa kha mitshelo ya muri wa dragon. Zwikhokhonono zwine ha vha ho katelwa mites, thrips, ants, scale insects, mealy bugs, beetles, slugs, borers, nematodes, fruit flies na rodents.
Malwadze hu vha ho katelwa zwa u sina midzi, Anthracnose na fungal pathogens u fana na Fusarium spp. Na Aspergillus spp. U tshi nga engedza, mutshelo hoyu uya hwala vhukuma zwithu zwine zwa fhufha zwine hu fanela u shumiswa zwithu zwine zwa fhisa u kona u pandela hezwi zwithu zwothe. Afrika Tshipembe hu shumesa zwa zwilibana.
Zwithu zwine zwa dina vhukuma musi u tshi khou bvisa hoyu mutshelo uri uye kha manwe mashango ndi u sina na zwitshili zwine zwa da musi hu tshi khou kaniwa.
U Kaniwa ha Mutshelo wa Dragon
Musi mutshelo u tshi khou di hula, uya thoma u shandukisa muvhala kha 26-30 wa maduvha. U vha wo no lugela u kaniwa nga murahu ha maduvha a 30 uya kha 34, nga murahu ha maduvha musi mutshelo wo no shandukisa muvhala. Inwe ndila ine ya tou sumbedza uri mutshelo wo swika ndi musi muvhala wo no shanduka, uvha hone ha acid na tshikalo tsha swigiri (tshine tsha kaliwa nga ºBrix) fhedzi u kona u kala zwavhudi acid na swigiri ndi zwone zwine wa kona u vhona zwithu vha ralo vho Howard Blight vha Amorentia Estate & Nursery in Limpopo.
Musi u tshi fhedza u kana nga zwanda, mutshelo hoyu uya u tanzwa nga zwa u tanzwa u tshi fhedza wa kona u u vhea nga u edana hayo. Ubva hafho wa kona u khethekanya zwi tshi khou bva kha u vhaisala hayo. Sa tsumbo, masunzi, zwilumi, u honyana kha lukanda na muvhala na nyimelo musi wo sedza tshikalo.
Tshimela tshi anwa mitshelo nga murahu ha minwaha mivhili wo tavha na hone u pfi wo fhedza u bveledza nga murahu ha minwaha mitanu. Zwi tshi khou bva kha lushaka na nyimelo ya kutavhele, u dala ha 15 uya kha 35 tonnes/ha zwi ya lavhelelwa. Nga murahu ha musi wo no fhedza u kana hu tshi vho vhewa mutshelo wa Dragon.
Dzine dza khou tea uya mashangodavha dzi ya vhewa kha polystyrene netting, zwine zwa elana na papayas, zwo puteliwa nga bammbiri, zwo pakiwa kha dzi cartoon kana kha dzi punnets. Unga kona u dzi panga dzi nnzhi dza swika 10 kg.
Mutshelo hoyu uya kona u dzula kha dzi shelf vhege mbili arali yo vhewa kha 10ºC. Arali dzi tshi khou tea ubva, dzi fanela u vhea kha 3ºC uya 5ºC kha vhutshilo vhulapfu ha maduvha a 27 na 42.
U dzhena ha muya ho linganelaho hu fanela 85% - 90%. Vhutshilo ha musi u tshi kha dzi shelf vhu nga engedziwa hu tshi kho shumisa dzi ndila dza zwithu zwine zwa rothodza, arali yo dzula kha dzi bege dza hone vhutshilo vhu nga lapfa ha ya kha maduvha a 42.
Arali mutshelo hoyu wo vhibvesa, sa tsumbo, wa vha kha tshiimo tsha vhu iii unga kona u itwa uri u vhe juice na zwinwe zwa mitshelo, zwine zwi ya fhedza zwi tshi khou shuma na kha u ita zwithu zwine zwa nga dzi veini, dzi rolo dza mitshelo na dzi jam. Eateries dzine dza nga Kauai na Starbucks vha shumisa dzi dragon kha malegere na zwirothodzi.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe