Temothuo ya seenywa sa drakone e dirwa lefase ka bophara, fao boso ya tša mokasetorofeie tše bo le go maleba. Se se akaretša Afrika Borwa, fao tšweletšo ya diromelwantle ya dienywa tše tše koto tša dikgapetla di golago kudu. Vietnam ke tšweletšo ye kgolo kudu lefaseng ya seenywa sa drakone, yeo gape e tsebjago bjalo ka pitaya.
Go Bjalwa Bjang Seenywa sa Drakone
Seenywa sa drakone se patlalatšwa kaone go tšwa go dikotaneng tša go kgaolwa.
Dibjalo di kgetha mabu mafelo a a gamotšwego botse a borutho a nago le pula ye e ka bago 400 mm le go ya go 500 mm ka ngwaga. Pšalo ya kitlano ya godimo ya go fihla go 1 250 ya dibjalo godimo ga hektare e ka laolwa bonolo ka katologanyo ya 4 m x 2.5 m go ya go 5 m x 2.5 m, go eya ka tshepedišo ya thekgo.
Dithito tše di koto tša mokgopha di ka gola go fihla go 4 m, ka sehla se se tee sa go mela gomme e swanetše go hlahlwa le go bofiwa koteng ye e tee goba tshepedišo ya thekgo ya 1.8 m go ya godimo. Dipalo tša seka samente di šomišwa ka bophara le tše tharo go ya go tše nne di ka hlahlwa palong ye tee.
Ka fase ga maemo a Aforika Borwa, kudukudu ka mafelong ao pula e nago ka ngwaga bofase bja go feta 400 mm ka ngwaga, nošetšo ya seenywa sa drakone e eleditšwe; nošetšo e ka tšweletša seenywa se se kotwana.
Seenywa sa drakone se mela botse mabung le mmutele wa dibjalo.
Tulafatšo ya Matšoba a Seenywa sa Drakone
Matšoba a seenywa se segolo bja se se nkgago botse se se khukhuša fela bošego bjo bo tee gomme di dulafatšwa ka tlhago ke didulafatši tša bošego tša go swana le bomankgagane le memmoto. Go hweditšwe gore tulafatšo ya seatla ya matšoba a seenywa sa drakone a ka kgona go oketša bogolo bja seenywa, eupša ka Aforika Borwa, dinose di ba le seabe go tulafatšo ya seenywa sa drakone.
Matšoba a thoma go bula ka 18:00 gomme a tswalela fela ka 11:00 mosong wo o latelago, a tlogela nako ye e lekanego gore dinose di šomiše modula o nnonego wa matšoba a seenywa sa drakone.
Matšoba a fihla 30 cm go ka bogolo a a nago le modula o o ka bago 100g, go realo e le go kopanya seenywa sa drakone le temothuo ya dinose di ka ba kgetho ye e bohlokwa go fapantšha tshepedišo ya temothuo, ka tlaleletšo ya mohola wa tulafatšo ye e oketšegilego, go eletša Max Van Heerden wa Seenywa sa Drakone sa Afrika Borwa.
Seetša le maemo a boso di hlohleletša go khukhuša gomme seenywa sa drakone se nyaka diiri tše 12 - 14 tša seetša ka letšatši, ka fao seetša sa maitirišo se ka šomišwago go oketša go khukhuša.
Ka Aforika Borwa, se ga se kgonege le go tura, eupša dinyakišišo tše dingwe ka tlaleletšo ya go tšhuma di a dirwa ka Amorentia Estate & Nursery ka Limpopo. Diiri tše pedi go ya go tše tharo tša tlaleletšo tša seetša sa maitirelo se ka šomišwa dinageng (mohlala, Vietnam) moo, khupetšo ya maru nakong ya selemo e fokotša ponalo ya seetša sa letšatši.
Disenyi le Malwetši a Seenywa sa Drakone
Dibjalo tša seenywa sa drakone di amega go seetša sa letšatši se se tseneletšego, tšhwaane le go nosetša ka go fetelela goba khošego mabu. Go bolela nnete, diphoofolo tša go swana le diruiwa, dinonyana le ditšhwene di rata dienywa le matlakala, gomme dibjalo tše dingwe tša seenywa sa drakone di ka fase ga moriti wa lelokwa go šireletša seenywa se se butšwago go tšwa dinonyaneng le tshenyo ya sefako. Ka Aforika Borwa, lelokwa la moriri ga le šomišwe ka bophara.
Dinyakišišo tša Aforika Borwa di lebeletše kudu taolong ya disenyi le malwetši ka temothuomg ya dienywa tša drakone.
Disenyi di akaretša ditshwedi, dinta tša eie, ditšhošwane, dikhunkhwane tša dikgapetla, dikhunkhwane ša lefela, dikgogolaboloko, dikgopa, diepa melete, tšeo di bitšwago "nematodes", dintšhi tša dienywa le dikokoni.
Malwetši a seenywa sa drakone a akaretša go bola ga thito, Anthracnose (ye e hlolago dintho tše bokhubedu-botsotho) le ditwatši tša difankase go swana le Fusarium spp. le Aspergillus spp. Godimo ga moo, seenywa sa drakone ke mong-gae wa ntšhi ya seenywa le mahlasedi goba kalafo ya moya wa go fiša di ka šomišwa go bolaya twatši. Ka Aforika Borwa, go dira molaba wa ntšhi wa dintšhi o šoma gabotse.
Dintlha tša boleng tše di bohlokwa kudu ka go romelantle seenywa sa drakone ke thurugo le diphitisetšo tša difankase tše di amanago le go butšwa go feta ga seenywa.
Puno ya Seenywa sa Drakone
Ka ge seenywa se hlabologa, se thoma go fetola mmala ka matšatši a 26 - 30 morago ga tulafatšo. E swanetše go ba e loketše go bunwa matšatšing a ka bago a 30 go ya go 34, matšatšing a se makae fela ka morago ga ge seenywa se fetogile mmala.
Tšhupaboteng yeo e tlwaelegilego ya go butšwa ya seenywa sa drakone e akaretša mmala wa letlalo, palomoka ya diesete le maemo a swikiri (tekanyo ka ºBrix) eupša tekatekano ye botse magareng ga maemo a esiti le swikiri di kgonthiša tatso ya maleba, gwa realo Howard Blight wa Amorentia Estate & Nursery ka Limpopo.
Ka morago ga puno ka seatla, seenywa sa drakone se hlatšwa ka meetse ka sebolaya twatšing sa gerata ya dijo le gerata ya bogolo ka gerata ya boima. Seenywa ka sephetho se hlaolwa go ya ka tshenyo ya ponalo, go fa mohlala, ditšhošwane goba dintšhi tša senywa, go omelela, mmala wa letlalo, gammogo le mmala le maemo a dikgapetla.
Dibjalo di ntšha seenywa mengwaga ye mebedi ka morago ga pšalo, gomme e tšweletšwa ka botlalo mo mengwageng ye mehlano. Go ya ka sebjalwana le maemo a dibjalo, poelo ya 15 go 35 ya ditone godimo ga hektare e ka letelwa.
Tiragatšo ya ka Morago ga Puno ya Seenywa sa Drakone
Seenywa sa drakone sa theomelo ka ntle se ka phuthelwa ka lelokwa la pholisthareine le le tšhweu, go swana le diphopho, di phuthetšwe ka pampiri, ka dikhathoneng tše sephaphathi goba di-punnet. Go bontšha dragon ka bontšhi mabenkeleng, seenywa sa drakone se ka phuthelwa ka bontšhi go ya go 10 kg.
Seenywa sa drakone se ka ba le bophelo bja šelefo ya dibeke tše pedi ge e lotilwe tša ka 10ºc. Go romelwa ntle, seenywa sa drakone se swanetše go bolokwa ka 3ºC go ya go 5ºC go ya bophelo bja šelofo ye e magareng a 27 le 42 ya matšatši.
Phišo ya ka botlalo bja go kwagala e ka ba ka 85% - 90%. Bophelo bja šelefo bo ka katološwa ka go šomiša moya ka nako ya go lota ga go tonya, mola mekotlana ye e fetoletšwego ya lefaunfaung e ka atološa bophelo bja šelefo bja seenywa sa drakone go fihla go matšatši a 42.
Ge seenywa sa drakone se butšwitšwe go feta, go fa mohlala, seenywa sa maemo a III, se ka dirwa ka matutung le tshohlo ya seenywa, seo se ka šomišwago ka theko ya ditšweletšwa tša go swana le beine le dirolo tša dikenywa le dijamo. Mafelong a ho ja go swana le Kauai le Starbucks di šomiša seenywa sa drakone go dira tša dino tša boreledi le ‘dilapološi’.
Translated by Lawrence Ndou