Vhathu vha u Thoma Kereke Khala Richtersveld

Vhuimo ha vha zwa Kereke

©Shem Compion
Vhane vha vhidzwa dzi ‘Hottentots’ na ma Bushmen vho vha vho bviselwa nnḓa nga vhathu vha European, hu tshi pfi vha na dzi tshika ndi vhaita zwivhi avha na Mudzimu. Naho zworalo henezwo zwithu zwi nga kha ḓi ambelwa vha European vhe vha vha vha tshi dzula Cape nga maḓuvha u thoma adzi mmbi. Van Riebeeck o tsivhudza vhathu vhawe uri havha vhane vha ḓi bvisela khagala kha dzi thabelo dza ḓuvha ḽinwe na ḽinwe… vha vhonala zwiṱuku kha zwa lutendo… vha khou tsivhudzwa uri vha ye vha dzhenelelele fhethu ho itelwaho zwenezwo…. havha vhane vha dzula vha siho vha fanela u thoma vha ila lwa maḓuvha a rathi...".
Nga haneo maḓuvha khaphani ine yo tevhelwa nga Protestant Dutch Reformed Church ya Holland, na minister wa u tou thoma, Johan van Arkel,vho swika kha ḽa Cape nga 1665, nga murahu ha minwaha ya 10 musi vhudzulo ho no wanala. Roman Catholics na German Lutherans vho vha vha songo tendelwa u ita hezwi, na vhane vha nga vhone vha French Huguenots vho vha vha songo tendelwa kha dzi thendo dzavho.

Lutendo lwa zwa Muya

Lwa minwaha minzhi i tevhelaho, vhathu vhaṱuku vha makhoikhoi na bushmen vho mbo ḓi ya kha vhurereli ha tshi kriste. Fhedzi hezwi azwi ambi uri havha vhathu vho vha vha sina zwine vha tenda khazwo. Vho vha sina ndavha na zwine zwa ḓo itea kha mimuya yavho musi vha tshi fa. Nahone zwa lutendo lwa mimuya zwo vha zwi tshiitwa kha zwithu zwine zwa vhonala, sa musi hu tshi khou ṱoḓea mvula, u fhodza ha malwadze, u mela ha zwimela zwine zwa vha na pfushi na u ḓala ha zwifuwo na mafhungo a ḓuvha na ḓuvha.
Ma Bushmen sa tsumbo vho vha vha tshi tenda kha mbalo nnzhi ya vhadzimu hune havha na musiki/Kaggen ane avha ene muhulwane. Vha Khoikhoi ri tshi ḓa khavho vho vha vha tshi losha Tsui/Goab mudzimu muhulwane we avha atshi lwa na Guanab mudzimu wa zwivhi. Kha zwigwada zwoṱhe, vhadzimu (mimuya ya mashaka ono faho) yo vha i tshi ita vhushaka vhukati ha vhane vha khou tshila na vho faho (vhane vho vha vha tshi dzhiwa sa tshipiḓa tshine tsha vha muthu tsha dovha tsha vha tshimela). Zwa u tungula zwa Shamanistic, mitshino ya Trance na zwimela zwa hallucinogenic. Ho vha hu zwome zwine zwa imelela lutendo lowavho.

Vha Fulufhedzeaho

Lwendo lwa u tou thoma lwa zwa kereke lwa uya Namaqualand lwo itwa nga mu kriste Christian Albrecht nga 1805. Nga murahu kha honoyo nwaha, ene na mukomana wawe vha isa kereke kha vhathu vha Great Namaqua kha ḽa Warmbad (ṋamusi hu vhidziwa upfi Namibia), atshi khou thusiwa nga J. Seidenfaden. Nga 1811, naho zworalo, Abraham a lovha nga vhulwadze ha tuberculosis, kereke ya thoma u nwiwa nga munwe wa khosi ane avhidziwa upfi Jager Afrikaner. Vhane vha fulufhedzea vha ṱuwa vhaya dubo lwa vhukovhela u swika vha tshi ya Namaqualand, tsini na mikaṋo ine namusi ha vhidzwa upfi Bushmanland. Hafha vha ḓi funga u vula inwe kere kha ḽa Pella hune havha tsini na Pofadder.
Vha LMS na vhanwe vha ‘Lutherans’ vha isa phanḓa na u ita dzi nḓila kha ḽa Namaqualand. Nga 1813, Rev. John Campbell a vhidziwa uya Pella, na munwe mufunzi wa Germany, Christopher Sass, vha vula kereke Silwerfontein. Nga 1815 Rev J.H. Schmelen a tumbula tshivhidzo tsha Bethanien kha ḽa Namibia. Nga 1816, Rev Barnabas Shaw a vhidziwa uri athome kereke ya Wesleyan mission kha ḽa Leliefontein, kha bulasi ine yo fhiwa vhathu vha henefho nga Governor Ryk Tulbagh vhukati ha nwaha wa-1700. hezwi zwo itwa nga Chief Haaimaap, ane a ḓivhiwa nga ḽa Jantje Wildschut (Johnny Wildshot). Nga 1818,Rev. Schlemen aya Kookfontein (hune ha ḓivhea nga ḽa Kokfontein kana Besondermied) a thoma kereke hanengei, a i rina Steinkopf atshi khou hulisa mugudisi wawe ane a dovha avha mudededzi wawe wa London. A dovha avha ene muthomi wa kereke ya Kommagas.

Magumo a Pella

©Shem Compion
nga u ṱavhanya, vha Rhenish Mission Society vha thoma u shuma, nga 1830, munwe wa vha ṱoli vhavho, Dr E. Richter, aya a dalela north-west ya Namaqualand a tshi khou ya u ṱola vhupo hovhu. Ha mbo ḓi thomiwa kereke kha ḽa Kuboes vhukati ha nwaha wa-1800 sa hune havha huṱuku kha kereke ya Steinkopf. Mbalo ya Kuboes ho vha ho ṱanganelana vhathu vha Nama na Bastaards, nahone fhethu hoṱhe ha thoma u ḓivhea sa Richtersveld hu tshi khou huliswa madalo a munwe wa dokotela. nga 1852, vha Rhenish Church (zwine zwa amba ubva kha Rhine River) vha dovha vha thoma na kereke ya Concordia mission, tsini na Springbok.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe