Boemo bja Baromiwa
Van Riebeeck ka boyena o lemošitše bašomimmogo ba gagwe gore bao ba bego ba se “gona ka bobona ka thapelong ya letšatši le letšatši… ba eba gona ka bonnyane kudu sedumedign sa bona … (ba) lemošitšwe go go tsenela ka lefelo leo le kgethilwego go ya pele,... bao ba dutšego ba sa tle ba ba lagelelwa ke kabelo ya matšatši a tshela a beine....".
Mo matšatšing ao, Khamphani e latetše Kereke Protestante ya Dutch e Fetogilego ya Holland, le moruti wa kereke wa mathomo, Johan van Arkel, ba fihlile ka Motse Kapa ka 1665, mengwaga ya go feta ye 10 ka morago ga bodulo ge bo hweditšwe. Makatoloiki a Roma le Malutere a Sejeremane ba be bya sa dumelelwa go šoma, le kgopolo ye swanago le MaHuguenot a Sefora mathomong ba be ba ganeditšwe thapelong ya bona.
Ditumelo tša Semoya
Mo mengwagasomeng ye mmalwa ye e latelago, Makhoikhoi a mmalwa kudu goba Barwana ba be ba fotolelwa mo tseleng ya Bokereste. Eupša se ga se re gore badudi ba be ba le ka ntle le sedumedi. Ba eb ba se na le kgahlego mo go reng go diragala eng ka moya ya bona go tloga fao. Eupša, ditumelo tša semoya di be di beakantšwe ka ditaba tša tirišo, go swana le tlhokego ya pula, phodišo ya malwetši, nontšho ya dibjalo, bontšhi bja diphoofolo le ditaba tša kakaretšo tša tšatši ka tšatši tša go phela.Barwana, go fa mohlala, ba ne ba kgolwa mo palong ya ‘badimo’ le mmopi/kaggen e lego Modimo o phagamego. MaKhoikhoi, go ya ka karolo ya bona, ba ne ba rapela Tsui//Goab, Modimo o phagamego, yoo a bego a fokotšwa kgahlanong le /Guanab, modimo wa boloi. Mo dihlopheng ka bobedi, badimo (memoya ya bahu ba maloko) ba be ba neelana ka kgokagano magareng ga batho bao ba phelago le badimo (bao gantši ba bego ba bonwa bjalo ka seripa sa motho le seripa sa phoofolo). Meetlo ya Shamanisi, go bina ga dipono le dibjalo tša go bontšha dipono sebopego se se direrago sa ditiro tša bodumedi bja bona.
Go Tshepagala
Leeto la mathomo la boromiwa la nyakišišo go ralala Namaqualand ka go realo le dirilwe ke Cristian Albrecht ka 1805. Morago mo ngwageng ona woo, yena le buti wa gagwe Abraham ba hlomile bormiwa magareng ga Great Namaqua ka Warmbad (lehono ke Namibia), ba thušitwe ke J. Seidenfaden. Ka 1811, le ge go le bjalo, Abraham o hlokofetše ka bolwetši bja mafahla (TB), le boromiwa ba rakwa ke kgoši ya mašata Jager Afrikaner. Ka morago ga fao batshepegi ba tšhabetše borwa ka gare ga bofihlelela bja bohlabela bja Namaqualand, ka mollwaneng wa bodikela o ga bjale o tsebjago bjalo ka Bushmanland. Mo, ba butše boromiwa bjo bofsa ka Pella (kgauswi motse wa sebjalebjale wa Pofadder).Ba LMS le ‘MaLutere’ a mangwe a tšwetše pele go tsenelela ka Namaqualand. Ka 1813, Moruti. John Campbell o biditšwe ka Pella, le moromiwa wa Mojeremane, Christopher Sass, ba butše boromiwa ka Silwerfontein. Ka 1815 Moruti J.H. Schmelen o hlomile boromiwa bja Bethanien ka Namibia. Ka 1816, Moruti Barnabas Shaw o bile a mengwa go hloma boromiwa le Wesele ka Leliefontein, polaseng yeo e filwego batho ba setlogo ke Mmušiši Ryk Tulbagh ka bogareng bja di1700. Se se dirilwe ka ditaelo tša Kgoši Haaimaap, go sego bjalo a tsebjago bjalo ka Jantje Wildschut (Johnny Wildshot). Ka 1818, Moruti. Schlemen o tšere leeto go ya Kookfontein (gape e tsebjago bjalo ka Kokfontein goba Besondermied) gomme a hloma seteišene sa boromiwa gona, a e fa leina la Steinkopf go hlompha ya moeletši le morutiši wa gagwe ka London. Gape o hlomile boromiwa ka Kommagas.
Pheletšo ya Pella
Translated by Lawrence Ndou