U Sheledziwa ha Pfulo

Musi u tshi khou sheledza pfulo naa hu todea madi mangafhani? Nahone ndi zwa ndeme u sheledza na? zwi tshi khou bva kha vhupo, una ha mvula zwi nga ita uri hu dzule ho thaba kha zwinwe zwa zwimela, fhedzi nga zwifhinga zwine ha vha na u shanduka ha mutsho, zwa u ita u tshi sheledza zwi ya thusa.
Zwa u sheledzesa madi, nga nnda ha uri zwi ya tambisa madi vhukuma. Fhedzi zwi ya fhedza zwi tshi khou ita uri hu dalese madi zwa bvisa na dzi pfushi. Fhedzi naho zwo ralo madi matuku aya ita uri zwi sa hule nga ndila.

Zwine zwa Todea musi u tshi Khou Sheledza Pfulo

Clover
Clover ndi fhethu hune ha aluswa hone, hune ha vha ho fanela mahatsi ane avha uri o oma. Dzi clover tshena na tsuku dzi vha dzi tshi khou toda 800 mm na u fhira nga nwaha. U sheledza 25 - 50 nga vhege. Zwi ya balela u kondelela gomelelo.
Cock’s foot
Cock’s foot i hula zwavhudi fhethu hune ha vha uri ho dzika hune ha vha na dzi mvula dzine dza swika 900 mm. I ya hula zwavhudi arali i tshi khou sheledziwa, fhedzi hu sini u fana na dzinwe pfulo.
Eragrostis tef
Ahu todea u sheledza kha tef sa vhunga i tshi hula fhethu hune ha vha uri ho oma hune ha vha na dzi mvula dzine dza vha 400 mm.
Fescue
Fescue i hula fhethu hune ha vha na dzi mvula nnzhi zwi nga dovha hafhu zwa vha na mbuyelo arali u tshi khou i sheledza nga zwifhinga zwa vhuria ho omaho kha vhupo hune tshilimo ha vha na dzi mvula. I vha ya vhudi wo i tavha kha mavu o thabaho.
Foxtail buffalo grass
I ya kondelela gomelo, inga hula kha nyimelo hune dzi mvula dzi ya fhambana ubva kha 100 mm uya kha 1 000 mm nga nwaha, fhedzi a i todi madi ane avha uri o dalesa.
Hune ya vha uri i khou sheledziwa, u nga kona u kana lune lwa swika 10 nga khalanwaha vhukati ha maduvha ane avha 35 uya kha 40.
Guinea grass (Panicum maximum)
Madi ane a fhira 500 mm aya todea uri a kone u alusa tshimela hetshi.
Kikuyu grass
Hu vha hu tshi khou todea mvula dzine dza swika 750 mm, fhedzi iya hula na musi hu sa khou nesa mvula hune ha vha uri i khou tou sheledziwa, u fusha thodea dza hone da madi.
Lucern
Li fanela pfulo ine ya vha ya fhethu hune ha vha uri ho oma hune ha vha na dzi mvula dzine dza vha fhasi ha 500 mm, uri li hule zwavhudi li fanela uvha li tshi khou tou sheledziwa.
Paspalum
Li nga sheledziwa kana la di tavhiwa hune ha vha uri ho oma hune ha vha na dzi mvula dzie dza vha vhukati ha 650 mm.
Rhodes grass
Rhodes li sokou tou dihulela fhethu hune ha vha uri ho oma Eastern Cape fhedzi li ya kona na uhula fhethu hune ha vha na dzi mvula dzine dza swika 400 mm uya kha 1 000 mm.
Ryegrass (annual)
Ali tendi zwau tavhiwa fhethu hune ha vha uri ho oma. Li fanela u tavhiwa fhethu hune ha vha na dzi mvula dza tshilimo dzine dza swika 1 000 mm. Zwine zwa vha uri zwo tendiwa zwa u sheledza kha mavu ane avha uri o thaba ndi 25 mm nga murahu ha maduvha mana kana matanu arali lo tavhiwa vhukati ha nwedzi wa phando na Luhui ha dovha ha vha na 15mm nga vhege u swika li tshi hula tshothe.
Ryegrass (perennial)
Li vha la vhudi fhethu hune ho fhola bune ha vha na dzi mvula dzine dza swika, dza dovha dza fhira 1 000 mm.
Smuts finger grass
Lodowela fhethu hune ha vha uri ho oma na hone li funa dzi mvula dza tshilimo dzine dza vha 500 mm. Ali funi u dalesa ha madi.
Sorghum
Ndi tshimela tshine tsha kondelela gomelelo, li funa fhethu hune ha vha uri ho oma kana hune ha vha na dzi mvula dzine dza swika 400 mm kana u fhira.
Babala kana pearl millet (Pennisetum glaucum)
Nalo li ya kondelela vhukuma gomelelo, li fanela fhethu hune ha vha uri ho oma kana hune ha vha na dzi mvula dzine dza swika 400 mm na u fhira. A i todi mavu ane avha uri o thaba.
Weeping lovegrass (Eragrostis curvula)
Lovegrass i funa mavu ane avha uri o leluwa hune ha vha na dzi mvula dzine dza swika 650mm fhedzi li ya kona u tshila na kha dzine dza vha 450mm. U nga kona u sheledza arali hu sina mvula.

Ndi lini hune wa nga Sheledza Pfulo

©Chris Daly

Hezwi zwi ya vha zwi tshi khou bva kha lushaka lwa tshimela, na uvha hone ha madi, u kona u fara madi ha mavu, na tshikalo tsha madi ane avha atshi khou ngalangala na u tsa ha midzi ya tshimela. Vha Water Research Council (WRC) vha themendela uri kha zwothe zwa u sheledza, mavu a fanela uvha akha tshiimo tshone kha midzi, ngauri ndi zwone zwine zwa amba uri unga sheledzesa kana wa sheledza zwituku. Zwa u dzulela u sheledza zwi itwa u lenga zwi nga ita uri hu vhe na u tshinyala kha u nyora nitrogen. Kanzhi hu nyoriwa nga murahu ha musi pfulo yono liwa kana ho no bva furu, hu saathu sheledziwa.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe