U Sheledza
U sheledza ndi zwithu zwiitiwah nga vhathu hune kha zwo havha hu khou ṋeiwa mavu maḓi huu itela u bveledza zwimela kana tshinwe na tshinwe tshidala izwo zwinga itwa nga migero, miedzi, kana nga dziphaiphi fhethu hune mvula a i koni u bveledza maḓi o linganaho u ita uri zwimela zwi tshile zwi tshi tshi ya phanda na uri zwi bveledziwe.
Sa musi tshivhalo tsha vhathu tshi khou aluwa n musi fhethu hune zwi tshilaho zwadzula hone zwi tshi thusana na uvhona zwishumiswa zwi tshi khou tambudzwa nga nḓila i si yavhuḓi, zwi vhe ya mutsiko ri tshi ḓa kha zwithu zwi shumiswaho zwa vhuthogwa zwa vhulimi nga murahu ha muya wavhudi wo kunaho kha ḽifhasi. Ndi zwine zwa vha vhuṱhogwa vhukuma uri kushumisele kwa khwiṋe kune kwa shuma lwa khwiṋe nadzi systems zwiitwe uri maḓi a kone u vhulungea fhedzi a bveledza zwine zwa khou ṱoḓea kha u engedza mbuelo inwe na inwe ya zwimela yo no khou ṱoḓea fhethu henefho.
Tshaka dza u Sheledza
Hu na tshaka ṱhanu dza u sheledza sa zwe zwa ṱalutshedziwa afho fhasi.
U Sheledziwa ha Miḓalo
Afha ndi hune maḓi a dzhena tsimuni kana o tshadini nahone a tendeliwa u ḓadza kana u ita damu fhethu hoṱhe hune ha ṱoḓa u ṱavhiwa zwimelwa kana ho limiwaho. Heyi ndi nḓila ya tshikale nahone yo shumisiwaho tshifhingani tsha kale. Ndi nḓila ine i ya tambisa maḓi nahone a i tsha shumisiwa nga nṱhani ha ṱhoḓea ya maḓi. Hoku kushumisele ku dovha kusi vhe kwone-kwone lune ku a dovha kwaita uri mavu avhe vumba kana afarese maḓi manzhi.
Sprinkler Irrigation
Afha ndi fhaḽa hune maḓi a kokodziwa nga bommbo kana gravity a tshiya fhethu hune a khou ṱoḓa u shuma hone. Maḓi a kokodziwa nga head kana nozzle zwine zwa vhaf hasi ha mutsiko wa 35 PSI zwine zwaita fafadzela henefho fhethu hune ha khou ṱoḓa maḓi. Kushumisele ukwu kwo ḓoweleaho ndi (impact spay) zwine zwa mona nga mutsiko wa maḓi.
Centre Pivot Irrigation
Heyi ndi tshaka ya u sheledza ine ya shuma nga yoṱhe yo itiwa nga Sprinkler system ine ya shuma kana u itiwa uri i shume nga muḓagasi kana maanḓa ane abva kha maḓi one ane a tshi khou monisa Automoyive system ine ya kho nisa vhili ḽine tshanḓa tsha bommbi tsha bvela hone kule na hune maḓi a khou wanala hone. I a kona u mona 360 full circle kana tshipida tshinwe na tshinwe tshine tsha khou ṱoḓea. Zwi sprinkle zwire vhukati ndi zwiṱuku nahone zwi bvisa madi maṱuku, zwi hula musi zwi tshi bvela nnḓa hune zwa bvisa maḓi manzhi, zwi sprinkler hezwi zwi kha tshanḓa tsha bommpi heiḽa ineya khou bvela kule na hune maḓi a wanala hone hune khatsho ha vha na sprinkler tshihulwanesa. Mafhedziseloni a tshanḓa havha huna pivot ine ya monesa nga luvhilo luhulu uri maḓi a bvisiwe nga tshifhinga tshoṋeiwaho kana tshokaliwaho.
Micro-drip Irrigation
Heyi ndi yone nḓila ine ya dzhiiwa uri ndi yoneyo no vhulungesa (masheleni) ya do vha hafhu ya shuma zwavhuḓi lune i khou shumisiwa sa izwi maḓi a khou konḓa. Kha heyi tshaka ya u sheledza mutsiko muṱuku u linganaho 15 - 25 PSI u a ṱoḓea u ita uri maḓi a bve.
Maḓi a bvisiwa nga dzi ḓiripi dzine dza vha na mabuli a ne a bvisa maḓi nga marotha a tshishela mavuni, o sedzesa kha midzi wa zwimela tsini na tsinde. Kha inwe nyimele dzi diripi zi a tou gweliwa fhasi uri dzi tou shela maḓi kha mudzi wa muri kana tshimela zwi tshi ya phanḓa hu u itela u fhungudza ndozwo ya maḓinga u dzimuwa ha maḓi (evaporation) na u fhungudza tshikhala tshauri humele tsheṋe tsini na muri kana tshimela itsho.
Kha holwu lushaka lwa u sheledza maḓi a afanela u sefiwa kana u kulumagiwa ngauri tshika inwe na inwe kana matope a ne a nga dzhena kha bommpi a nga thivha diripi zwine zwi a konḓa u sedzana nazwo arali ḓiripi dzoṱhe dzi khou shuma.
Micro-spray Irrigation
Ndi tshaka ya u sheledza ine ya vha na cross (ipfi lo teaho) vhukati ha sprinkler irrigation na micro irrigation. I na masiandoitwa avhuḓi na asia vhuḓi kha tshaka idzod za u sheledza sa drip irrigation. Micro spray irrigation nayone i dzhiiwa i tshi shumisa mutsiko muṱuku kana tshaka ya u sheledza ine ya shumisa mutsiko muṱuku ine i a kona u shuma nga 15 - 25 PSI.
Micro Spray I ita fhethu huhulwane ho ṋukalaho u fhira drip irrigation zwine zwaita uri i vheyo lugelaho u sheledza miri kana zwimela zwinzhizwi re fhethu huthihi na fhethu hure na mavu o omaho nahone are na mabuli. Evaporation kana u dzimuwa ha maḓi hu a thusa vhukuma. Tshaka iyi i dovha ya ita uri afha fhethu humele tsheṋe.
Translated by
Khalirendwe Nekhavhambe
