U Ṱavha
Habu ḽi ṱavhiwa nga mbeu. Mbeu u nga tou i ṱavha mavuni kana wa ita zwiraba wa isa tsimuni musi zwiraba zwo no hula.Kuṱavhele
U fanela u ṱavha Habu ḽa tsa 30 uya kha 40 mm. Hezwi unga zwiita nga zwanḓa kana nga mitshini. U fanela u ṱavha mavu o thaba wa fhedza wa mbo ḓi sheledza na zwezwo nga murahu ha musi mbeu kana zwiraba zwo no vha mavuni.U Siana
Habu ḽi fanela u siana 50 uya kha 75 cm kha row kule na kule dzine dza vha 150 uya kha 200. Hune zwimela zwa fhambana ubva kha 8 000 na 15 000 nga hectara zwi tshi khou bva kha tshaka dza habu, tshivhumbeo tshine tsha vha tsho tendelwa kha mutshelo.Tshifhinga tsha u Ṱavha
U ṱavha Habu zwi thoma mathomoni a Luṱabvula mafheloni a nwedzi wa Ṱhangule uya kha Nyendavhusiku kha ḽa Afrika Tshipembe. Zwimela zwa u thoma zwi fanela u itwa musi hu tshi vho thoma u dudela musi mufhiso wa mavuni u nṱha ha 15°C.
Arali mufhiso wa mavu wa vha u fhasi zwi nga ita uri dzi si hule zwavhuḓi tshinwe tshifhinga mbeu iya balelwa u thoma. Uri u ṱavhanye u bveledza kha vhane vha ṱavhanya vha rengisa, vhanwe vha ṱavhi vha ya ita zwiraba green house nga nwedzi wa fulwana zwa vha zwo no luga musi hu tshi thoma u fhisa.
Hezwi zwi nga vha fha vhege mbili dza u ṱavhanya u rengisa ufhirisa vhaṱavhi vhane vha lumba vha ṱavha nga mbeu.
Tshifhinga tsha u Aluwa
Tshifhinga tsha u aluwa ndi vhukati ha vhege dza 12 uya kha 18 zwi tshi khou bva kha tshaka dza hone na mutsho. Dzine dza vha dzi ṱhukhu dzi kaṋiwa u ṱavhanya dzi ya ṱavhanya uya maragani.U Nyora
U shela manyoro zwi fanela u itwa hu tshi khou tevhela ndaela dzo ambiwa musi hu tshi ṱoliwa mavu na zwine tshimela tsha funa zwone zwine zwa sumbedza uri tshimela tshi funa mini zwo nwaliwa hafha.
Musi u tshi khou ṱavha kha green cover crop wa nyora zwine zwa swika vhege ṱhanu musi hu saathu ṱavhiwa u fanela u shela 350 kg ya superphosphate nga hectare wa lima u swika kha mavu ane avha 500 mm nga tshifhinga tshithihi.
Nga tshifhinga tsha u ṱavha, maḓuvha maṱuku u saathu ṱavha musi hu tshi khou toliwa tillage ya u fhedzisa, u fanela u shela 800kg ya 2:3:4 (27) nga hectare kha mavu a nṱha a 20 cm.
Nga murahu ha vhege tharu kana nṋa wo ṱavha, musi tshimela tsho no dzula nahone tshitshi khou hula zwavhuḓi, u fanela u shela 300 uya kha 400 kg ya 1:0:1 (36) wa ṱanganisa na Nitrogen (N) na Potassium (K) kha dzi row dzine ho ṱavhiwa hone wa mbo ḓi sheledza na zwezwo.
Nga murahu ha vhege tharu u fanela u dovha wa isa phanḓa na u shela 300 uya kha 400 kg ya 1:0:1 (36) u thusa kha u bvlela ha mutshelo. Wa mbo ḓi sheledza na zwezwo nga murahu ha musi wo shela manyoro.
U sheledza
Nga murahu ha musi u saathu ṱavha u fanela u sheledza mavu nga nḓila ine musi tshimela tshi tshi ḓa tshi kone u wana ho thaba tshimela nga u ṱavhanya ngauri tshi ḓo vha tshi tshi khou wana pfushi ya vhuḓi mavuni.
U fanela u lavhelesa mutsiko wa mavu nga zwanḓa kana nga tshipeidi kana nga meter ya hone. U sheledza ho linganaho kha vhege ndi 30 uya kha 35 mm. Hezwi kanzhi unga zwi khekhekanya zwa bva zwipiḓa zwivhili kana zwiraru nga vhege musi tshimela tshi tshi khou hula.
Musi mitshelo i tshi thoma u mela na midzi yo no hula unga fhungudza u sheledza wa sheledza luthihi nga vhege kha mavu avhuḓi. Musi tshifhinga tsha u kaṋa tsho no swika u sheledza zwi fanela u fhungudziwa ho sala vhege nthihi zwi fanela u tou litshiwa tshoṱhe nga nnḓa ha musi huna mufhiso muhulwane vhukuma.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe