Dzina
Porcupine [Hystrix africaeaustralis]Tshivhumbeo
Dzoṱhe ya tshinna na ya tshisadzi dzi lemela 18 uya kha 30kg (30 nya kha 60 pound) nahone yo lapfa maga mavhili fhedzi. Ndi phukha ine ya vha na mithenga yo no pfa nga maanḓa ya vha na mutshilitshili u linganaho 50 cm vhulapfu, ine ya kuvhatedza muvhili wayo woṱhe ine wa aluswa nga misipha ire nga ngomu.Naho I tshi nga iya fana na Echidina fhedzi adzina vhushaka. Echidina I vhidzwa nga ḽine lapfi Spiny ateater ndi lushaka lwa dzi Monotreme ine ya vha yo kuvhatedziwa lwa u khwaṱha, mutshilitshili wo no pfa wo ṱanganaho na mithenga milapfu.
Sa Echidina African porcupine ina lukanda lwa buraweni na muvhala wa pale kha mutshilitshili. Yo lapfa lune echidina ya dzherna luvhili (809.0cmuya kha 47.5cm). Heyi phukha ndi yone khulwanesa kha dza lushaka lwa hayo.
Dza tshisadzi, dzo linganelaho, ine ya vha I tshi tou fhira ya tshinna nga kg nthihi dzoṱhe dzo lapfa u fhira vhukati ha mithara, dzi ya tshila na tshifhinga tshilapfu lwa minwaha ya 12 uya kha 15 dzi ḓakani dzo kuvhatedziwa nga mavhudzi o lalaho a vha na mithenga.
Phambano ya hafha nnṱha na kha mutshilitshili ndi ya uri vhunwe vhulapfu ho sekena, mutshilitshili wo lapfa 50 cm uyela fhasi ha vha 30 cm vhulapfu. Mutshilitshili una muvhala mutsu na mutshena, zwiita uri dzinwe phukha dzi ofhe dzi tshuwe.
Minwe iita uri hezwi I tshi gidima inge I khou ṱoḓa u dzinginyea. Heyi mithenga ine ya pfa vhukuma tshinwe tshifhinga I I sumbedza dzi phondi ya dzi thavha ngayo, na musi arali ya nga iwisela fhasi I ya dovha ya mela.
Kuḽele
Ndi phukha ine ya ḽa miroho, I tshi shumisa maṋala ayo malapfu u gwa midzi ya zwimela,dzi tubers na bulbs. Dzi ya funa nga maanḓa mitshelo yo waho.Ya vha na dzhelo ḽihulu ḽine zwithu zwoṱhe zwine ya ḽa zwone zwi ya kona u dzhena naho zwo gayiwa zwavhuḓi. Tshinwe tshifhinga dzi ya ḽa dzi carion. Tshinwe tshifhinga iya ḽa na marambo, marambo aya wanala hune dza dzula hone.
Kubebele
Ya munna I vhibva lwa vhudzekani ina minwedzi ya malo uya kha minwedzi ya 18. Nga mafhungo a uri dzi khombo, dza tsadzi ndi dzone dzine dza thoma ya munna. ya tsadzi iya kona u vha na vhana u thoma kha muthihi uya kha vhaṋa vhane vha bebeliwa fhethu ho ṋukalaho hune ha vha kha ṋwedzi wa ṱhangule uya kha ṱhafamuhwe.Ṅwana u linganelaho ndi 1 ngeno huna uri atshi khou ḓi vha muṱuku a tshi lemela 311g. vhana vha bebiwa vho fhelela, maṱo o vulea na maṋo ahone. Ya vha na lukanda lo no suvhelela na mutshilitshili, zwinzhi zwi ya ṱoḓa u dzumba kubebele fhedzi zwi sa shume.
Vhana vha hula nga u ṱavhanya nahone vha vhuya vha vha na ṅwaha muthihi vha vha vho vhina. Vha thogomeliwa lwa minwedzi miraru na miṋa ubva hafho vha vha vha tshi khou lemela 4 uya kha 5 kg. Musi vhana vha tshi kha ḓi hula a it ei uvha na vhanwe vhana havhaḽa vha saathu fhedza miṅwedzi miraru kana miṱanu.
Kuitele
Musi heyi phukha yo neta, iya imisa mithenga yayo mitsu na mitshena. Huna munwe mulandu we nngwe ya ṱoḓa u vhulaiwa nga porcupine. Heyi phukha iya tshimbila i yoṱhe naho huna uri tshinwe tshifhinga dzi ya tshimbuila dzi lugwada.Tshifhinga tshi nzhi dzi ya awela nga masiari nahone dza zwima hu vhusiku, ndi phukha ine nga mvelo ya funa zwa u tshimbila vhusiku, naho I tshi ḓi vhonala masiari, dzi ya pfa nga maanḓa arali dzi tshi khou ṱhaseliwa nga phondi nahone dzi mbo ḓi ima. Musi yo tou khakhedziwa vhukuma iya kona u huma nga tsha murahu I tshi khou imisa mithenga yayo uri I kone u ṱhavha zwavhuḓi.
Ndi kha mbevha fhedzi hune isa kone u ṱhasela mithenga yayo. Inwe nḓila ine ya ḓi tsireledza ngayo ndi u dzhena milindini yayo, ya imisa tshirahu uri hu songo fhira muthu.
Nḓowelo
Dzi ya wanala tsini na lwanzhe 2000m u bva lwanzheni, hune ha vha na zwimela, dza funa na fhethu hune ha vha na zwikwara na zwimela ngauri nga masiari dzi ḓo vha dzo dzula, dzi ya dzula mabakoni dzi ya kona na uḓi fhaṱela vhudzulo hune ha vha hu 20m vhulapfu na 2m u tsela fhasi, ndi hune dza dzula hone.Hune dza Wanala Hone
Dzi dzula north Afrika, Afrika Tshipembe na East Afrika.Tshitatistiki
Dzina ḽa tshi Latini: Hystrix africaeaustralisTshileme (tshisadzi): 10-24kg
Tshileme (tshinna): 10-19kg
Vhulapfu (tshisadzi): 84cm
Vhulapfu (tshinna): 84cm
Tshifhinga tsha u ḓi hwala: Vhege dza 7
Mbalo ya vhana: 1-4
Tshileme tshi tshi fhedza u bebiwa: 315g
Nzudzanyo: Rodentia
Muṱa: Hystricidae