Hezwi ndi u shandukisa zwimela fhethu hune waṱavha hone nga khalanwaha. Huna zwimela zwa khalanwaha sa miroho na dzi ṋawa, azwi faneli u ṱavhiwwa fhethu huthihi minwaha mivhili i tshi khou tevhelelana. Hu fanela uvha na zwinwe zwine zwa ṱavhiwa, ngauri zwimela zwo fhambananaho zwi dzhia kana zwa bviswa pfushi dzo fhambananaho kha mavu. Hezwi zwa u shandukisa zwimela zwi vha hone vhukati ha zwinwe zwimela.
Zwine zwa tou amba uri zwimela zwi nga si takadze u fana na zwinwe zwa tavhiwa hune ha shandukiswa zwimela. Sa tsumbo, zwo kaliwa lwa minwaha yo fhiraho na hone vhane vha dzula henefho, mbalo ya mavhele ya engedzea nga 12% yo ṱavhiwa nga murahu ha zwinwe zwimela. Na goroi nga murahu ha musi ho vha ho ṱavhiwa sunflower havha na minwedzi ya 13 ya u fholisa yo wanala yo gonya nga 54% u fhirisa na heiḽa ine ha dzula hu tshi khou ṱavhiwa yone fhedzi.
Mbuyelo ya Shandukisa u Ṱavhiwa ha Zwimela
Zwithusa kha u ḓa ha pfushi. Tsumbo ya vhuḓi ya ndeme ndi kha mapiere, ṋawa, canola, beans, canola na ṋawa dza lupin. Hedzi dzi legumes dzi na thanda ‘nodes’ (thanda dzo sikiwa ho nga zwitzhili zwa Rhizobium) kha midzi yayo ine ya vha na nitrogen (N) ya tshimela.
Huna nitrogen nnzhi kha mavu na kha minwaha i tevhelaho nga murahu ha musi inwe ya hezwo zwimela zwo no ṱavhiwa. Minwe miroho ine ya ṱoḓa Nitrogen nnzhi i nga ṱavhiwa. Dzi carrots adzi ṱoḓi nutrient nnzhi unga ṱavhiwa nga murahu ha khalanwaha mbili kana tharu ho ṱavhiwa legume.
Zwa u shandukisa zwimela zwi kwasha tshitendeledzi tsha zwikhokhonono na matanda. Zwikhokhonono zwiṋa zwinwe zwimela zwine zwa funa u dzula khazwo kana zwa ḽa zwone. Zwino zwikhokhonono zwi mbo ḓi kudzela makumba arali zwi tshi zwi ḓivha uri hu ḓo vha na zwiḽiwa zwa vhana vha hone musi zwi tshi fhedza u kudzela.
Zwino arali mubveledzi atshi ita zwa u shandukisa zwimela bulasini ḽawe nwaha munwe na munwe, vhutshilo ha zwikhokhonono vhuya kwashea, nahone kushumisele hokwu kuita uri vhupo ha hone hu kunge. Muhumbulo wa u shandukisa zwimela zwine zwi sa vhe zwone zwo faraho malwazde a vhupo honovho. Nḓila ya vhudi ya u kona u vhona zwimela, zwine zwa funa u phadalala ha malwadze ndi zwa ndeme uri zwi sedziwe hu saathu thoma zwa u shandukisa zwimela.
U Lugisela Zwithu zwa u Shandukisa Zwimela
U fanela u lugisa uri hu ḓo ṱavhiwa zwilmela zwo fhambananaho – wa shandukisa dzi legumes nga zwinwe zwimela. Sa zwine zwo ambiwa zwone,zwimela zwo fhambananaho zwina pfushi dzo fhambananaho dzine dza funa dzone. Zwimela zwine zwa vha na miri yo ṱanḓavhuwaho sa clover, barley na lucerne ndi zwavhuḓi u zwi shumisa ngauri zwina zwishumiswa zwa mvelo u ya kha mavu one aṋe.
Hezwi zwishumiswa zwi nga shumiswa na musi zwo oma uri zwi khwaṱhise vhutete ha mavu na tshivhumbeo tsha mavu uri mavu akone u valea. Zwoṱhe zwimela ho kateliwa na miroho zwi ya khethekanyiwa uya nga miṱa miṋa u kundwa nga zwikhokhonono. Zwino tshinwe tshimela tshi fanela u ṱavhiwa tsho fhambana musi hu tshi khou shandukiswa zwimela.
Miroho inga itwa uri ivhe nga hei nḓila:
Tshigwada tsha A: Khavhishi, cauliflower, broccoli, brussel sprouts, nyala, leek, na garlic
Tshigwada B: Carrots, beetroot, swiss chard, turnips, murambo, celery na radishes
Tshigwada C: Maṱamatisi, maḓabula, peppers, eggplant na lettuce
Tshigwada D: Mafhuri, squash, cucumber, watermelon na melon
Tshigwada E: Nawa na peas Tsumbo ya ya u shandukiswa u ṱavhiwa ha miroho zwishuma nga hei nḓila: u fanela u khethekanya hune wa limela hone, hune wa ḓo hu shumisa kha u ṱavha miroho ha bva zwipiḓa zwiṱanu.
Zwimela zwa vhupo ha u thoma 1 ndi miroho ya tshigwada tsha A, vhupo ha vhivhili 2 miroho ya tshigwada tsha B, vhupo 3 miroho ya tshigwada tsha C, vhupo ha 4 miroho ya tshigwada tsha D na vhupo ha vhu 5 miroho ya tshigwada tsha E. Zwigwada zwo fhambananho zwi ya bva kha vhunwe vhupo kha tshifhinga luthihi nga nwaha.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe