Hei i ḓivhea sa mukhuswhane wa khuhu, ine yo no tou vha vhulwadze vhuhulwane ha khuhu kha ḽifhasi. Vhulwadze hovhu a vhu iti uri hu fhele masheleni fhedzi, zwiita na uri hu vhe na u xelelwa ha dzi khuhu nnzhi nga u fa u mona na ḽifhasi, fhedzi zwinwe zwono nga sa hezwi sa H5N1 na H7N9 dzi ya kona uya na kha vhathu. H5N1 yo wanala kha ḽa Hong Kong nga 1997, uya nga ha vha mutakalo wa zwipuka, ya phaḓalala ubva Asia uya Europe na kha ḽa Afrika nga nwaha wa 2003.
Vhulwadze hovhu ho shata vhathu vha 468 ha vhulaha 282 vhukati ha nwaha wa 2002 na 2009 wa shata vhathu vha 233 wa vhulaha vha 125 nga nwaha wa 2010 na 2014.
Ubva hafho mbalo yo mbo dzi tsa musi vha mutakalo vha tshi ḓivhadza uri nga nwaha wa 2015 yo shata vhathu vha 145 ha lovha vhathu vha 42, havha na vhathu vha 10 vho kavhiwaho ha lovha vhararu nga nwaha wa 2017. U shatiwa ha vhathu u swika zwino zwi a bva na kha hune vha vha hone. Huna nyofho yeneyo ya uri i ya shata na vhathu.
Zwithu zwa u fhambana
Huna zwithu zwo no fhira 15 zwine zwa kona u wela kha zwithu zwivhili zwi tshi ya kha malwadze ane a wanala bulasini
huna hune a u koni u vhona tsumbo dwadze dza hone.
hafha ndi hune uya kona u vhona uri hu khou lwalwiwa
H5N8 yo wanala kha ḽa Afrika Tshipembe nga 2017 fhedzi ayo ngo kona u shavhela kha vhathu. Fhedzi yo kona u vhulaha khuhu dzo no swika 200 000, vhanwe vha vha bveledzi vha ri khuhu hedzo a dzo ngo kona na u sumbedza uri dzone dzi khou vhaisala dzo sokou fa.
Tsumba dwadze
Uya nga ha Lancet Laboratories na vha Department ya agriculture, vha ri hovhu vhulwadze unga kona u vhona nga u fhela ha mithenga na u sa tsha vha hone ha makumba , na u sokou hatsamula na u sa dzulisea huvha hu u kavhiwa ha nga ngomu hezwo.
Kha dzinwe tsumba dwadze hu vha ho kateliwa na hezwi:
khuhu i nga dzika vhukuma, kana ya vhonala i tshi nga ina mutsiko.
zwi nga itea isi tsha bvisa makumba nga nḓila yone , kana makumba ahone abva asongo khwaṱha.
khuhu inga vhonala i tshi khou zwimba nga fhasi
khofheni kana kha lukanda hu a zwimba
I nga vha na vhuthada kha maṱo
inga vha i tshi khou sokou hoṱola, kana u hatsamula
u tshuwa, u kombama u wa ha mukulo kana phapha ḽo omaho.
khuhu iya vha na lufhia
khuhu nnzhi dzi a fa nahone dzi a shatana na malwadze
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe