Vha Divhelwa zwa Vhutsila
Vha divhela vhukuma vhutsila havho, u ita dzi motif dzine dza elana, u ola na mivhala zwi ya shumiswa vha tshi ita miolo yavho (zwiitwa nga vhafumakadzi) na malungu. Kuitele kwa hone ku vha ku tshi khou tanganedza zwinwe zwithu na dzi tswayo: zwi tshi khou bvisela khagala zwithu zwine zwa vha zwo itwa nga tshivhumbeo tsha Geometric, na zwithu zwa mupo u fana na maluvha, nowa, zwinoni na zwipuka zwituku.
Nga zwifhinga zwa zwino, maledere kha zwifhato, zwigayo na mabufho zwo vha zwi tshi shumiswa. Vhathu vha kale vha vha Ndebele vho vha vho fulufhela kha zwithu zwa mupo (soot, mavu na vumba) kha mivhala kha maolo avho. Musi hu tshi vho da zwithu zwa u rengswa nga vhatshena, vhokona u swikekela u fhambana ha mivhala, ine ya shumiswa nga vhunzhi zwazwino.
Uya nga ha sialala, vhafumakadzi vho vha vha tshi di fha tshifhinga tsha u ita maolo hu tshi khou fhela khalanwaha ya tshifhefhe na minwedzi ya vhuria, musi ho no fhela zwa u lima na u tavha, vha ya kona u vha na tshifhinga tsha uvha vha tshi khou ita maolo avho, ndi tshone tshifhinga tshine vho vha vha tshi kona na u tshi fhedza vha tshi khou ita malungu, vho dzula vha vhanzhi midanani, vha tshi khou di phina nga u pfa duvha la vhuria.
Zwa malungu zwo vha zwi sa tou vha zwithu zwa khalanwaha ya Vhuria, zwo vha zwi tshi nga itwa na musi vha na tshifhinga Tshilimo na Lutabvula.
U Fhambana ha dzi Nguvho dzine vha Ambara
Zwi vha zwi na mushumo muhulwane vhukuma kha vhafumakadzi vha vha Ndebele u di wana vha tshi khou ambara malungu a thengo khulu ane avha atshi khou sumbedza vhuimo ha vhanna vha vhokha tshitshavha uri vha na zwavho zwi ya kona u vhonala nga malungu.
Zwine zwa ambariwa zwi ya swika hune zwa fhambana zwi tshi kho bva kha minwaha na tshimo, ane wa vha wo maliwa u muhulwane hafhu avha atshikhou fhira a zwigwada zwothe. Iirholwana, ndi dzi thambo dzine dza vha na malungu dzine dza ambariwa nga vhafumakadzi kha dzi khundu, zwanda, tshiendanungo, mukulo na kha thumbu ndi one ane a divhea.
Nga zwifhinga zwa u thoma, musi mudi wawe u tshi fhatiwa, sa Mufumakadzi wa mu Ndebele u fanela u ambara copper kana bengele (iindzila)u mona na mukulo. Hezwi huna lutendo lwa uvha na maanda atshi muya,naho u dzula wo a ambara zwi sa tsha vha zwinzhi. Kanzhi muthu muhulwane ane avha o ambara anga a vula musi atshi ya sibadela, ubva hafho asi tsha a ambara.
Uya nga ha sialala munna uya fha mufumakadzi wawe iindzila: musi o ambara malungu manzhi zwi vha zwi tshi khou sumbedza lupfumo lwa munna wawe. Zwi dzhia sa tshithu tshine tsha tanganisa lufuno vhukati ha munna na mufumakadzi. Zwezwo atshi fa ndi hone huna akona u vula.
Vhukati ha vhothe Manana na Ndzundza, vhasidzana vha ambara malungu vha tshi kha di vha vhatuku. Hu vha hu malungu ane ambariwa kha zwiendanungo na kha maganu na mukulo. Nga hetshi tshifhinga vha ambara zwithu zwine zwa tou vha vala (iinrhabi), zwinwe zwithu zwine zwa avha zwituku zwine zwa vha zwo tingeledziwa nga mukumba ha vha na malungu, zwine zwa vala hafha nntha ha zwirumbi.
Vhono hula zwituku nga nnda ha u ambara iinrhabi,hu ya ambariwa isiphephetu, ndi tshituku tsha tshivhumbeo tsha rectangular na malungu o imaho kha dzi apron. Na nga murahu ha mbingano, hezwi zwi ya valiwa nga umaphondo, uya kha apron khulwane ya lukanda lwa mbudzi, ine ya swika kha magona hune havha ho khavhiswa nga mutshena.
Nga duvha la mbingano, muselwa u ambara tshithu tshi tshena tshine tsha vha tsho itwa nga malungu tsha muvala khofheni hothe. Uya nga ha sialala mivhala ya malungu ivha i tshiitwa huna zwithu zwine zwa vha uri zwo khethea, zwi tshi khou sumbedza zwikhala zwa u hula kha vhutshilo ha muthu, u bva a mutuku u swika atshi maliwa.
U tanganiswa ha mivhala zwi ya kona u sumbedza li mudi la muiiti: u takala, u pembela, u vha na zwine o lavhelela, matungu na u sa fulufhela. Na zwa tshikhuwa na zwa kale, hune zwinwe zwa hone zwo no ngalangala. Vha vhanna vha ya dihulisa, nga nnda ha musi huna mishumo, hune vha ya kona u ambara zwe vha zwifhiwa nga vhafumakadzi vhavho.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe