Ho Tsebahala ha Botaki
Ndzundza Ndebele di tsejwa haholo ka bokgoni ba tsona, mekgwa e tshwanang, diqapi le mebala e sebedisetswa ho kgabisa mekgabiso (e entsweng ke basadi) le dihlooho. Mehlala e kenyelletsa mefuta e fapa-fapaneng le matshwao: tshebediso e rarahaneng e entswe ka dibopeho tsa maiketsetso, le dintho tsa tlhaho tse kang dipalesa, dinoha, dinonyana le diphoofolo tse nyenyane. Mehleng ya kajeno, mangolo a mehaho, difofane tsa moya le difofane di sebediswa. Malaele a pele a ne a itshetlehile ka dipigments tsa tlhaho (mosi, molora le letsopa) bakeng sa mebala ya mekgabiso ya bona. Leha ho le jwalo, ha bahwebi ba tshweu ba fihla, ba ne ba ena le ditshwantsho tse ngata tse mebala-bala tse sebediswang haholo kajeno.
Ka tlwaelo, basadi ba nehelana ka nako ya bona ditshwantshong tsa mural nakong ya dikgwedi tsa mariha le mariha, ha ho lema, ho weeding le kotulo ya dijalo tsa sorgho le poone ba phethilwe, mme ba ne ba ena le nako e ngata ya boikgathollo. Hona ke nako ya selemo seo ba neng ba etsa boholo ba diaparo tsa bona, ba dutse hammoho mabaleng a bona malapeng a bona, ba thabela ho kopana le basadi ba bang malapeng le mofuthu wa letsatsi la mariha. Leha ho le jwalo, ditedu di ne di sa etse mosebetsi wa mariha feela, kaha o ne o boetse o etswa nakong ya mahala lehlabula le selemo.
Boleng ba Mekgabiso e Tletseng
Ke taba ya hore na mokgabiso o motle o entsweng ke basadi ba Ndebele o lokela ho ba le maikutlo a phahameng a ho ba le maikutlo a lerato kapa ditakatso tsa batho ba Ndebele hore ba be le boemo ba bona ba banna ba ruileng ba bontshitsweng ka mokgabiso wa basadi ba bona. Mefuta e mengata ya mekgabiso e apere, e fetohang e tsotehang ka mora lenyalo le ka dilemo, mohlomong e kgolo ho feta ya sehlopha sefe kapa sefe.
Di-iirholwana, di kgabisa di thapo hoops tsa boholo bo sa tshwaneng tse aparetsweng ke basadi ba pota-potileng matsoho, matsoho, maqaqailane, maoto, molala le mala, mohlomong e tumme haholo. Mehleng ya pele, hang ha ntlo ya hae e hahilwe, mosadi wa Mandebele le yena o ne a apara dikgabiso tsa koporo kapa (iindzila) molaleng wa hae. Tsena di dumelwa hore di na le mekgwa e metle ya matla, le hoja di apere ka nako e sa lekanyetswang ha di sa tlwaeleha. Hangata, mosadi ya hodileng ya apereng mehele ena o tla ba tlosa ha ba etela sepetlele, ka mora moo ba ke ke ba nkelwa sebaka.
Ka tlwaelo monna o ne a fa mosadi wa hae di-iindzila; ha a ntse a apara dikgabiso tse ngata, o ne a ena le maruo a mangata haholo. Dipidisi di nkwa ke mosadi hore e be pontsho ya kamano ya hae le botshepehi ho monna wa hae. Ke lefu feela leo a neng a tla di tlosa. Hara Manala le Ndzunza, banana ba apara mekgabiso ho tloha bongwaneng. Tsena di kenyelletsa di-anklets, di-wristlets le difaha. Ha ba le dilemong tsena, ba tlwaetse ho apara diaparo tse nyenyane (inirhabi), di-cascades tse nyenyane tsa letlalo tse kenyelletsweng ka letheka mme di kwahetswe ke dikgahla, tse kwahelang karolo e ka hodimo ha dirope. Ha e sa le mocha, ho ena le di-amrhabi, sephephetu se apere, esale pele, sekontiri se nyenyane, se nang le mahlakore a mararo. Kamora ho nyalana, sena se nkelwa sebaka ke moaphotho, seholo se seholo sa letlalo la dipodi, seo hangata se fihlang maqeba mme se kgabisitswe ka mokgwa o hlollang.
Letsatsing la hae la lenyalo, monyaduwa o apere lesira la dikgahla tse patang sefahleho sa hae ka ho feletseng. Ka tlwaelo mebala ya mela e ne e fuwe bohlokwa bo kgethehileng, e bontsha mekgahlelo ya tswelo-pele bophelong ba motho, ho tloha boseeng ho ya ho bana. Ho kopanya mebala ho boetse ho bonahatsa boikutlo ba moetsi: thabo, tebello e thabisang, maswabi, kapa ho se sireletsehe. Kaha ho na le ditoropo le mehleng ya kajeno, sena se senyehile haholo. Banna ba Ndebele ha ba ithabise ka nakwana, ntle le ditlwaelo le mekete, ha ba apara seo ba se filweng ke basadi ba bona.
Translated by Sebongile Sonopo