Veral Bekend vir Kuns
Die Ndzundza-Ndebele is veral bekend vir hul kuns, en soortgelyke motiewe, ontwerpe en kleure word gebruik in muurskildery versiering (gedoen deur die vroue) en kralewerk. Patrone omhels 'n verskeidenheid van vorms en simbole: uitgebreide gebruik word gemaak van geometriese vorms, en natuurlike voorwerpe soos blomme, slange, voëls en klein diertjies.
In die moderne tyd, word letters van die geboue, windpompe en vliegtuie gebruik. Die vroeë Ndebele het staatgemaak op natuurlike pigmente (roet, as en klei) vir die kleure in hul versierings. Met die koms van wit handelaars het hulle egter toegang gekry tot 'n wye verskeidenheid van gekleurde verf, wat op groot skaal vandag gebruik word.
Tradisioneel, het vroue hul tyd aan muur kuns gewy in die laat herfs en winter maande, wanneer die plant, skoffel en oes van sorghum en mielies voltooi is, en hulle redelike vrye tyd het.
Dit is ook die tyd van die jaar wanneer hulle die meeste van hul kralewerk gedoen het, terwyl hulle saam sit in hul binnehowe van hul huise, en die kameraadskap van ander vroue geniet asook die sagte warmte van die winter son. Kralewerk was egter nie uitsluitlik 'n winter-aktiwitei nie, dit word ook gedoen tydens gratis oomblikke in die somer en lente.
Reeks Ornamente / Versierings wat Gedra is
Dit is 'n ope vraag of die ingewikkelde persoonlike versierings wat deur die Ndebele-vroue gedra is meer gedra word vir hul eie estetiese sensitiwiteit of om die wense van Ndebele mans om hul status as welgestelde mans te vertoon te bewys. Die omvang van die versiersels/sierade wat gedra is, word al hoe meer skouspelagtige na die huwelik en met die ouderdom, en is waarskynlik groter as dié van enige ander groep/stam.
Die iirholwana, kralewerk draad hoepels van verskillende groottes wat gedra word deur vroue om hul polse, arms, enkels, bene, nek en maag, is waarskynlik die gewildste. In vroeër tye, wanneer haar huis klaar gebou was, het 'n Ndebele vrou ook koper of koper ringe (iindzila) om haar nek gedra. Dit het vermoedelik sterk ritueel magte gehad, hoewel hulle dit nie meer dra op 'n permanente basis nie en is nie meer die algemene praktyk nie. Dikwels sal 'n ouer vrou wat hierdie ringe dra hulle verwyder op 'n besoek aan die hospitaal, waarna hulle nie vervang sal word nie.
Tradisioneel het die man haar iindzila vir haar gegee en die meer ringe wat sy gedra het, het bewys hoe groter haar mans se rykdom was. lindzila is deur 'n vrou beskou as 'n teken van haar band met, en getrouheid aan haar man. Slegs op sy dood sou sy hulle verwyder. Beide die Manala en Ndzundza meisies dra ornamente van 'n vroeë ouderdom. Dit bestaan uit krale enkelbandjies, armbande en halssnoere.
Op hierdie ouderdom, dra hulle tradisioneel lende bedekkings (iinrhabi), klein leer riempies wat aan middellyf-bande vasgemaak is en met krale versier is, wat die boonste deel van hulle bo-bene bedek. In adolessensie, word die isephephetu in plaas van die iinrhabi gedra. Die isiphephetu is 'n klein, vierkantige en styf krale voorskoot wat aan die voorkant van die meisies hang.
Na die huwelik, word dit vervang met die umaphotho, 'n groot, bokvel voorskoot, wat dikwels tot by die enkels hang en intensief met wit krale versier is.
Op haar troudag, dra die bruid 'n sluier van gestruktureerde krale wat haar gesig heeltemal verberg. Tradisioneel het die kleure van die krale spesiale betekenis, wat die fases van ontwikkeling in 'n persoon se lewe, van kleins af tot ouerskap uitbeeld.
Die kombinasie van kleure weerspieël ook die stemming van die persoon wat die krale gevleg het soos bv vreugde, gelukkig, verwagtinge, hartseer, of onsekerheid. Met verstedeliking en modernisering het hierdie gebruik grootliks verdwyn. Ndebele mans versier hulself selde, behalwe vir rituele en seremonies, wanneer hulle dra wat die vroue hulle gee.
Translated by Wilma Koeppen