Fauna na Flora ya Robben Island

U Dzhenelela ha Mupo

©Roger de la Harpe

Tshiḽangadzimeni hu a fhisa vhukuma musi hu tshilimo ha rothola vhukuma hu vhuria. Musi hu saathu ḓa vhathu tshiḽangadzimeni, miri ya mvelo ho vha ho ḓalesa mahatsi na zwiri zwipfufhi.
Miri yoṱhe ine ya vhonala ṋamusi yo ṱavhiwa nga vhathu nga minwaha ya u fhedzisa ya 500, hu tshi khou itelwa uri tshiṱangadzimeni hu ḓi nga miḓini.
Inwe ya mbuno hedzi dzi khou itwa ngauri tshiṱangadzimeni ho vha hu sina maḓi avhuḓi. Ahuna milambo kana zwisima hu sokou vha na zwitingwilili zwa maḓi.
Musi vhathu vha tshi swika, maḓi ovha tshi dzulela u ṱahela na dzi nnḓu dzo vha dzi tshi fhaṱiwa nga nḓila ine ya vha uri hu ya kona u dzhena maḓi a mvula.
Nga centuary ya vhu 20 ha mbo ḓi fhaṱiwa tshimelwa tshine tsha ita uri hu ḓe maḓi a vhuḓi, fhedzi hu kha ḓi vha na ṱhahelelo ya maḓi kha zwithu zwine zwi sa kone u tshila nga maḓi a lwanzhe.
Huna nḓivho ya uri Robben Island hu ḓo dzulela u konḓisa. Vhathu vho edzisa vhukuma na u ṱavha miri zwino yo vunḓea nga muya na u kaṋa dzi bougainvillea kha ngade ine ya vha na mabuse. Fhedzi tshiṱangadzimeni hu kha ḓi vha fhethu hune ha vha na mutakalo ndi zwone zwithu zwa u naka.

Wildlife Abound

Huna Fauna ya mupo ine ya takalelwa vhukuma nga zwipuka zwine zwa nga seals, zwiṋoni zwa lwanzheni na dzi penguins. Dzi ṋowa dza Molen nadzo dzi bva tshiṱangadzimeni. zwoṱhe zwinwe zwipuka zwine zwa vha hone tshiṱangadzimeni ṋamusi zwo iswa nga vhathu. Ṋamusi dzi phukha dza luvhilo sa 15 Ntsa, 100 Steenbuck, 200 European Fallow Deer, na dzi Bontebok thukhu, na Eland dzi nkhwe ṱhukhu. Hu dovha ha vha na mivhuḓa minzhi na dzi mbavha.
Tshiṱangadzime tshina zwithu zwa ḓaka. Mivhuḓa ivha i tshi khou tamba kha zwiṱaka zwipfufhi na u tshimbila yo vhofholowa kha shango ḽine aḽi ngo valiwa. Na musi u sa zwi vhoni, huna vhuṱanzi ha zwipuka hunwe na hunwe. Drolletjies dzi a tambela kha mudavhi wa rugby na dzi penguin uya dzi vhona dzi khou tamba ndilani, nga ndila yadzo ine ya takadza vhukuma. Vhutshilo ha zwiṋoni zwi ḓivha hone, nahone huna tshaka dzine dza swika 74 dza zwiṋoni, ho katelwa cormorants, seagulls na lapwings, dzi tshi khou tshimbila henefho tsini na maḓi.
Zwithu zwine zwa tou vhonalesa ndi dzi African penguins. Dzi tambela henefho tsini na maḓi tsini na hune ha ima zwikepe dza ya hune dza pfa dzi tshi khou funa hone. Munwe mudzulapo ane ndi kale atshi khou dzula lwa minwaha ino fhira 20 uri, kha maḓuvha a kale dzi penguins dzi vha dzi sa tou vhonalesa ngauri dzo vha dzi tshi vha dzi tshi khou shavha u wela zwanḓani zwa vhalindi vha khotho. Zwa zwino dzi khou dzhia tshiṱangadzime tshoṱhe nahone hu humbulelwa uri huna dzine dza swika 13 000 dzine dza vha ṱhukhu dzine dza dzula henefho.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe